Sanat Psikolojisi ve Sanat Yazıları - Alıntılar(16)

Jung’a göre, toplu bilinçdışımızı, önce mitolojilerde ve dinlerde (bu arada, neyin din, neyin mitoloji olduğu, kişinin inancına göre değişmektedir. Örneğin, Zeus’a inanan için, bu, bir din; inanmayan için, mitoloji. Aynısı, tüm dinler için geçerli); daha sonra diğer anlatılarda, belli başlı kişilikler olarak karşımıza çıkacak başörnekleri (arketipler) oluşturur. Birçok dinsel ve dindışı anlatıda karşımıza çıkan bu başörneklerden en yaygın olanları ve açıklamaları şöyledir (bkz. Faber ve Mayer, 2009):

- Bakıcı: Bu, her zaman kadın olmamakla birlikte, anaç bir kişiliktir. Onu diğerlerinden ayıran özelliği, sevecen, şefkatli, fedakar vb. olmasıdır. Birçok ana tanrıça kültünde bunu görüyoruz; ve sonrasındaki birçok sanat yapıtında (çeşitli sosyalist sanat örneklerinde de) bu kişilikle karşılaşıyoruz.  

- Yaratıcı: Bu, yalnızca tanrıya karşılık gelmez. Sanatçılar da, yenilik peşinde koşanlar da bu başörneğe karşılık gelmektedir.

- Halk adamı/kadını: Birçok anlatıda, halktan/kuldan insanlarla zengin/tanrısal insanlar arasında keskin bir ayrım görülmektedir. Yazgısına boyun eğme, bu kesitte, sık görülen bir izlektir.

- Bulucu: Bu kişilik, macera peşinde koşar; yolculuklar, onun için sıradandır.

- Kahraman: Bu, prensesi ejderhadan kurtaran yiğit delikanlıdır. Günümüzde ortaya sürülen yazınsal anlatılar, bunun çeşitlemeleriyle doludur.

- Masum: Bu kişilik, hiçbirşeyden haberi olmayan bir prenses de olabilir; kendi köşesinde bir başına yaşayan elçekmiş de.

- Soytarı: Bu, sarayın güldürücüsü de olabilir; diğer kişiliklere eşlik eden ya da kendisi başlı başına konu edilen (örneğin, Nasreddin Hoca) neşeli bir tip de.

- Aşık: Anlatmaya gerek var mı?! Anlatı kümelerimizde, acılısından ve acısızından bol bol aşk var.

- Büyücü: Kahramanlarımıza olumlu ya da olumsuz etki eden büyücü, günümüzde, ufak ufak başkalaşım geçirip bilimciye, öğretmene vb. dönüşmüştür. O, ortalama insanda olmayan bilgilerle, anlatının akışını değiştirme gücüne sahiptir.

- İsyancı: Bu kişilik, varolanı benimsemez. Doğruları başkadır; dünyayı değiştirmek ister.

- Yönetici: Bu, genellikle güç ve kontrol manyağı olan bildiğimiz kraldır işte ya da başbakan ya da patron ya da komutan vb...

- Bilge: Bu kişilik, büyücünün tersine, iyidir, hep iyidir; ancak, anlaşılması çoğunlukla zordur. Kırk dereden su getirir.

- Gölge: Bu, uygarlığın uğramadığı bir tür barbardır; ya da uygarlığın kendisine uğramasına izin vermemiştir. Karanlığın ve kötülüğün temsilcisi de olduğu olur; nereden baktığımıza göre değişir. 

Kaynak: Gezgin, U. B. (2017). Psikolojiden Sanata Doğru: Sanat Psikolojisi ve Sanat Yazıları - Prof.Dr.Ulaş Başar Gezgin

PSİKOLOJİDEN SANATA DOĞRU: Sanat Psikolojisi ve Sanat Yazıları Prof.Dr. Ulaş Başar Gezgin SANAT PSİKOLOJİSİ 1. Sanat Psikolojisinin Önündeki 10 Güzergah. 2. Sanatın Sosyal Psikolojisi. 3. Halkların Kardeşliği İçin Kültürlerarası Sanat Psikolojisi. 4. Sosyal Psikoloji Açısından Edebiyat ve İktidar. 5. Yazın ve Psikoloji. 6. Bilişsel Bilimlere İlişkin Bir Roman: ‘Düşünce Balonları’ 7. Bilişsel Yazın Çalışmaları Üzerine Birkaç Değini. GÖRSEL SANATLAR 8. ‘Sinema Kuramları’ Üzerine. 9. Meksika’dan Kayan Çizgili Bir Yıldız: Rius. 10. Bir Ortaköy Resminin Kısa Eleştirisi. SANAT VE SİYASET 11. Sanat ve Siyaset Üstüne Değiniler. 12. Sanat ve Siyaset. 13. Bir Siyonistin Portresi ve Bizim Küçük-Büyük Hastalığımız. 14. Günlerin Adı Yok. YASAKLAR VE DİRENİŞ 15. Gezi Direnişi ve Sanat: Direniş için Sanat ve Sanatla Direniş. 16. Duvar Resminden Korkuyorlar; Sanattan da, Sanatçıdan da...  17. Sansür, Yasak, Özgürlük. 18. Dün Nazım Hikmet, Bugün Kim? 19. Bienal’i Neden Boykot Etmeliyiz? 20. Gezi Direnişi ve Yazarlar Forumu. MÜZİK 21. Arabesk mi Klasik Müzik mi? Peki Sol Müzik Nasıl Olmalı? 22. Devrimci Arabesk ve Arabeskte Devrim.  23. Kemancıya 11 Sus. DİĞER YAZILAR 24. Çokkültürlü Sanat- Çoksanatlı Kültür. 25. Bayezit Bimarhanesi’nde Bir Doktor Jivago. 26. Andrey Byelıy Gürcistan’da. 27. Bir Etik Sorunu: Çevirmen Kararını Yazar Kararının Önüne Koymak. EK: KAVRAMSAL SANAT Toplumsal adalet, 1-6.