Ulaş Başar Gezgin, ulasbasar@gmail.com
Yapay zekanın PESTLE çözümlemesi, bize
daha geniş bir bakış açısı sağlıyor (1):
Politik olarak yapay zekanın demokrasilere
tehdit olacağı düşünülüyor; çünkü yapay zeka politik olarak daha fazla gözetim,
özel yaşam kaybı, seçimlerin haklanması gibi olasılıklar içeriyor. Facebook
gibi platformların kişisel verileri izin almaksızın üçüncü partilere satması
olayı da, yapay zekayla birlikte daha büyük boyutlara taşınıyor. Öte yandan,
e-devlet gibi uygulamaların yapay zekalanmasıyla devletin yurttaşına daha iyi
hizmet götürmesi olası.
Ekonomik olarak yapay zeka, tüketicileri
daha yakından gözetleyerek, şirketlerin daha çok kazanç elde etmesini
sağlayacak. Şirketler, tüketicilerine el ve eldiven gibi uyum sağlayacak.
Kimilerine göre, ekonomide arz ve talep, yapay zeka sayesinde daha kolay
buluşacak. Hatta kimi araştırmacılar, sosyalist planlamanın yapay zekanın
öngörücü analitikleri ile mümkün olacağını ve onun temelini oluşturacağını
ileri sürüyor.
Sosyal olarak bakıldığında, yapay zekayla
birlikte daha kişiselleşmiş hizmetler ve ürünler elde edeceğiz. Bunların
başında, eğitim ve sağlık geliyor. Eğitim daha da bireysel bir uğraşa
dönüşecek. Sağlık ise, her yurttaş için ayrıntılı verilere sahip olunması
dolayısıyla, kişiye özel bir nitelik taşıyacak. Ancak, bunun olumsuz yönleri de
söz konusu. Bunların başında, sigorta şirketlerinin yapay zekaya göre hasta
olma riski daha yüksek olanlardan daha çok para talep etmesi geliyor.
Teknolojik olarak, yapay zeka, rutin
işleri otomatlaştırdığında olumlu etkiler yaratacak; ancak, madalyonun öbür
yüzü var: Yapay zeka, yaratıcı etkinlikleri kısıtlayabilir. Örneğin, bir
söyleşi kitabı hazırlıyorsunuz. Söyleşiyi sesli olarak kaydediyorsunuz. Bir
yapay zeka programı, sesi metne çevirerek sizin günlerce öne geçmenizi
sağlayacak. Rutin bir iş, otomatlaşmış oldu. Öte yandan, yapay zekanın,
sanatçılar yerine resim, müzik, tasarım vb. üretmesi, farklı bir açıdan
değerlendirilmeyi gerektiriyor.
Hukuksal olarak yapay zeka, hukukçuların
rutin işlerini üstlendiği ölçüde mesleği kolaylaştıracak. Bu süreçte, hukuk
meslekleri de dönüşmüş olacak. Ancak, yapay hukukçuların piyasaya sürülmesi
için henüz erken, çünkü şu anki modeller, hatalı kararlar alabiliyorlar.
Hukuksal konuşma robotları ise, dava açma gibi süreçlerde yardımcı olarak
faydalı olacak.
Çevresel olarak yapay zeka, şimdiye dek,
büyük enerji harcamalarına neden oldu. Gerçekte, yapay zekanın yükselişi, bu
sürümünde, doğa için büyük tehdit. Yapay zekanın karbon ayak izi yüksek. Fakat
aynı zamanda yapay zeka, büyük devletlerin ve şirketlerin çıkarlarıyla uyumlu
olduğu ölçüde – ki böyle değil-, çevre sorunlarına çözüm olmak için de
kullanılabilecek.
****
Yapay zekanın olumlu yanları yanında,
yapay zekalı silahlanma yarışı tehlikesi öne çıkıyor. Bunun dışında, kötücül
amaçlı kullanıcıların eline geçmesi, kimi durumlarda insanları işinden etmesi,
eşitsizlikleri körüklemesi, etik sorunlar yaratması, kontrol edilmesinin
zorluğu vb. gibi sorunlar da sayılabilir (2).
BBC Fransızca’da çıkan bir yazıya göre,
yapay zekanın hayatımızı kolaylaştırdığı 3 alan var: Hastalıkların tanı, takip
ve tedavisinde; müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamada ve otomatik çevirilerle
dil engellerini kaldırmada (3). Tıpta yapay zeka gerçekten çığır açıyor; ancak
sağlığa erişimde eşitsizlikleri de dikkate almalı. Yapay zeka bugün en çok orta
ve üst sınıflar için işe koşuluyor. Tıp yapay zekasının halklaşması gerekiyor.
İkincisinden yukarıda biraz bahsettik. Üçüncüsü ise, hatalı çeviriler de olsa
büyük oranda doğru. Yapay zeka çevirileriyle dünya daha küçük bir yer oldu.
Eskiden, bir kullanıcının web sitesi
sahibi olması için kod bilmesi gerekirdi. Artık böyle bir zorunluluk yok. Yapay
zeka araçları bir yandan daha karmaşık sürümlere yükselirken, bir yandan da az
kodlu ya da kodsuz araçlar yaygınlaşıyor. Bu araçlar, yakında kullanıcı
deneyiminde vazgeçilmez olacak.
Yapay zeka uygulamalarının ucuzlaması ya
da bedava olmasıyla, herkesin her şeyi yaptığı bir çağa gireceğiz. Eskiden,
bilgi ve yetenek birikimi gerektiren video yapımı, artık yapay zekayla bir tık
uzakta. Kimi video yapım programları, şablonlar kullanarak 10 dakikada video
üretebiliyor. Video yaptınız ama müziğiniz eksik mi kaldı? O besteyi de başka
bir yapay zeka programı yapacak. Resim çizmek ve müzik yapmak için sanat
eğitimi zorunlu olmayacak. Nota bilmek de çizimde usta olmak da gerekli
olmayacak. Böyle bir dünyada, işgücünden beklenti de daha yüksek olacak. Yapay
zeka çağına uyum sağlayamayanlar işsiz kalacak. Daha hızlı öğrenen, yetenekleri
sık sık güncellenen kullanıcılar olacağız.
(1) Bkz.
https://pestleanalysis.com/pestle-analysis-of-artificial-intelligence/
(2) Bkz.
https://syrus.es/por-que-la-inteligencia-artificial-es-peligrosa-27096.html
(3) Bkz.
https://www.bbc.com/afrique/monde-65917475
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder