ERMENİ ŞİİRİ- Çeviri: Ulaş Başar Gezgin

ERMENİ ŞİİRİ

Terziyan, T. (2001). Çırağan Sarayı

Sayat Nova (2000). Bir sözüm var sana, söylemek istediğim

İsahakyan, A. (2000). Siz çançiçekleri! 

Asadur, Z.S. (2014). Gözyaşları

Turyan, B. (2000). Ölümüm

Horen Nar Bey (2014). Göçebe Ermeni’den Buluta  

Horen Nar Bey (2014). Sürgünden Serçeye

Çırağan Sarayı

Gördünüz mü o muhteşem binayı,
Beyaz gölgesi mavi dalgalarda uyuyan?
Mermer gönderdi oraya, koca yığınlarla, Karrara,
Ve Propontis,[1] güzelliğini derinlerin.

Yüzlerce yıllık mezarlarından uyanıp,
Ruhları yedi iklimin, yedi diyarın
Döküverdiler nadide hediyelerini ve hazinelerini
Şan içinde gezinen o dehlizlerde parıldayan.

Bu heybetli sarayın önü sıra geçen gemiler,
Parlak yelkenleriyle kayıp giderek,
Durur gölgesinde ve bakarlar şaşkın,
Onu bir Doğu düşü diye kabul ederek.

Yeni biçim, Gotik'ten de muhteşem,
İyon'dan da daha zarif; Dorik'ten de öyle.
Bir Ermeni dahinin[2] idaresi altında,
İnşa etti ustabaşı buraya onu böyle.

Pencerelerde, tomar tomar burulmuş süslü,
Parlar yükseldikçe, mermer sütunlar,
Ve kaybeder yollarını güneş ışınları,
Kocaman süslerin çevresinde dolanırlar.

Ölümsüz bir gülüş, parlayan yansıması
Uzanır suyunda mavi denizin
Ve utandırır Granada'nın ünlü Elhamrası'nı,
Hayran eden güzelliği, gökleri eğip büken.

Geceyarısı sıklıkla, soluk ışığında gecenin,
Aydınlık görüntüsü, o berrak ve havadar,
Belirir uzak ufuklarda,
Ağaçlar, çevresinde ve korular.

Yaşadığını, büyüdüğünü sanırsınız o taşların,
Ve ortasında tam da gecenin,
Verirsiniz sırtınızı aşk şarkılarına,
Belirsiz bir zevk ile dinlediği, canların.

Gördünüz mü o muhteşem binayı,
Beyaz gölgesi mavi dalgalarda uyuyan?
Mermer gönderdi oraya, koca yığınlarla, Karrara,
Ve Propontis, güzelliğini derinlerin.

Dünyevi maddeler yığını değildir,
İşlenmiş mermerden değil, ya da balçıktan;
Bir Ermeni dahinin zekasından bu yana,
Durur, soylu bir düşüncenin cisimleşmiş şeklidir.

Thomas Terziyan
(1842-1909)



Boyajian, Z.C. (comp.) (1958). Armenian Legends and Poems. London & New York: Columbia University Press. pp. 44-46.

Bir Sözüm Var Sana, Söylemek İstediğim

Bir sözüm var sana, söylemek istediğim -dinle sabırla, Gözümün Nuru;

Dolmuştur bu gönlüm dinmez bir cemalin görme arzusuyla, Gözümün Nuru.

Nasıl bir günah işlemiş bulunmuşum ki küsmüşsün bana, Gözümün Nuru.

Gözümde tütüyorsun sen, dünya malı kalsın başkasına, Gözümün Nuru.

Bir kan denizi var kalbimde, gözyaşıyla doludur sonsuza dek gözlerim;

İy'leştiremez yaramı hiç bir merhem, sevdiğimin varlığıdır tek çarem.

Aşktan bütün bütün hasta, yatarım ve arzular gözlerle yolun gözlerim;

Ben öldüğümde gelmişti O, duyan olmadı başkaca, ahlarını, bilirim.

Gelmiştir bahar, buraya bütün bütün, şendir çayırlar yaprak ve çiçekle;

Yayılmıştır tepelere menekşeler, bülbülün gönderdiği, kulübeye.

Fakat neden duyulamaz ki sesi? Dikenli ağaç, bu zalim gücün niye?

Delmiştir dalların, kalbini O'nun; yas tutar durur gül, kendi kulesinde.

Cezbetmeye kalkmış O'nu gelincik ve aklını çelmiş, gezinen bülbülün,

Hayal etmekte iken gülü, bir tutam fesleğen ile bağlanıp sarılan.

Kimse acımadı ki O'na; kopardı aldı gülü, vadiye ilk uğrayan.

Yazık, çaresiz bülbül; yakaladı çalı, deldi narin bedenini O'nun!

Bilir Tanrı, ömrüm, koca bir hiçtir sadece; zevkle adadım sana onu.

Gel ki, tadalım zevklerini aşk'ın, bırak kıskansınlar başkaları bunu.

Amadeyim her emrine, görür müyüm sandın cemalinden başkacasını.

Mümkünse eğer ölümsüz olman, yalnız benim aşkım ölümsüz yapar seni.

Ve bil ki sen, yaram olsa binlerce, çıkmaz dudaklarımdan bir tek yakınma:

Hükümdarımsın sen benim, hükmetmez hiçkimse bana, senden başkaca.

"Kalpsiz seni, ölüm değil idir ölüm, ölen için" demekte Sayat Nova

"Lülelerinle, Gözümün Nuru, kalmış mıdır bir şey, yas tutmaktan başkaca."

Sayat Nova (1712-1795)

Siz Çançiçekleri!

Siz, çançiçekleri! Ağlayın benimle...
Ve renkli enginlerin çiçekleri!
Ağla bülbül! Or’da ağaçta öylece...
Düşürmekte bulutlar soğuk yelleri...

Karanlıktır yer ve gökse, bütün bütün...
Yas tutarım ben burada, yapayalnız...
Gider ya sevdiceğim, nuru gözümün,
Akar gözümün yaşı böyle umarsız.

Eyvah! Beğenmez beni artık öylece,
Gitti, bıraktı beni bir tesellisiz,
Deldi geçti kalbimi, sonra zalimce
Bıraktı beni kederde, ki tarifsiz...

Siz, çançiçekleri! Ağlayın benimle...
Ve renkli enginlerin çiçekleri!
Ağla bülbül! Or’da ağaçta öylece...
Düşürmekte bulutlar soğuk yelleri...

Avetik İsahakyan (1875-1957)

Gözyaşları

Kederle üzüntüyle düşen gözyaşları vardır;

Yavaşça ve yas içinde ıslatırlar yanağı,

Her bir damla bir hıçkırık, her bir damla bir ağıt,

Çiğinde derin acılı bir çarpıntı.

Başka gözyaşları da var, parlak, tasasız, duru,

Güneş gibi parlayan, dokunmamış şefkatin eli,

Eflatun bir yağmur gibi, sakin, serin, tazeleyici,

Yağmur sonrası toprak kokusu.

Gözyaşları vardır tümüyle sessiz ve gizemli,

Ruhun en aşk aç’ı derinlerinden;

Uzun hikayeler anlatırlar bize kederli,

Gömülü aşklar, yas giysilerinin gizlediği.

Bana kahkaha gibi gelen gözyaşları da vardır,

Fırtınanın savurduğu bulutlar gibi, hep göçebe,

Yıldırımlar fırlatan, okyanus rüzgarlarına,

Sürüklenen, sis gibi, uzaklara, ötelere.

Kuru gözyaşları vardır, yakıcı, düşmeyen,

Sıvı alev, yoğun, iç karartan, tüketen,

Gözler küllenene dek, geçip gitmeyen.

Aklı da yakıp yıkan, heba eden.

Gözyaşı, biliyorum her çeşidini; olsan da

Kederlerin doldurduğu hatıralar yalnızca.

Güçlü duygular, sonsuza dek var olun!

Sizin sayenizdedir, kalbim hâlâ yaşıyorsa.

Zabel Sibil Asadur (Üsküdar, 1863-1934)

Ölümüm


Geldiğinde bana soluk meleği ölümün
Ve güldüğünde başımın üstünde
Bitişi demektir acının ve elemin
Ölü değilim inanın, o zaman işte.

Soğuk etimi özenle kefene sardıklarında
Gözümden aşk gözyaşları döküldüğünde
Beni kara tabuta yatırdıklarında
Ölü değilim inanın, o zaman işte.

Ve çaldığı zaman ağır ağır çan
Kara tabutuma sessizce yöneldiğinde
Zalim gülüşüdür ölümün, titreyen,
Ölü değilim inanın o zaman işte.

Ve ilahi okuduğunda papazlar, kara cüppeli,
Dualar ve tütsü yayıldığında çevremde,
Karanlık yüzlerle ve elemli
Henüz ölü değilim, inanın bana işte.

Harç yığdıklarında mezarım üstüne,
Ve bıraktıklarında beni yalnız döşeğimde,
Ağladığında sevdiklerim içlerini çeke çeke
Yanılmayın sakın ha, ölü değilim işte.

Ama mezarım or’da unutulursa
Gider uçar, hayalim de onunla birlikte
Sevdiklerim umursamaz, geçip giderse
Bilin, asıl o zaman ölmüş olurum işte!




Bedros Turyan (1851-1872)

Göçebe Ermeni’den Buluta

Ey bulut, nereye bu acelen,

Niye böyle hızla gidersin gökte?

Uzak mı uzak ülkelere

Mektuplar mı var götürdüğün?

Kasvetli görüntün, hüzünlü ve kara,

İlerliyorsun böyle boşlukta;

İntikam mı sakladığın, keder mi yoksa

Parlak yüzünün ardında?

Bir rüzgar geldi de sürgün mü etti seni

Çok uzakta göksel evinden?

Benim gibi, sıla hasretiyle, gözyaşlarıyla

Tüm dünyada gezinerek amaçsızca.

Hüznümdür, gezinen, benim gibi,

Tek yoldaşım benim, bana kalan,

Nice denizler aştım nice kıtalar

Ama burnumda tüter anavatan.

Ey bulut, neden gözyaşıyla dolu kalbin;

Neden yağmurdur tesellin;

Öfkeyle dolusun haksızlıklara karşı,

Haşin yıldırımlar anlatır acını.

Kalbim dolu olsa da benim de

Ve dolu olsa da zihnim acılı düşüncelerle,

Bir sürgünün göğsünü dolduran

Kederlerimi kime dökeyim?

Ey bulut, yurdun yok senin!

Benden daha mutlusun sen;
Kuzeye yüzersin özgürce ve güneye,

Evinde sayılırsın tüm gökyüzünde.

Ama ben gözyaşı dökerim her adımımda

Üzüntü içinde, hüzün içinde;

Yurdumdan uzağa düşen her adımım

Beni daha çok yaklaştırıyor ölüme!

Beşiktaş Başpiskoposu Horen Nar Bey (1832-1892)

Sürgünden Serçeye

Ah serçe, serçe, senin mi

Bu yuva, soğuk ve kederli,

Bu duldada buldum onu

İlk girdiğimde buraya

Acı yaşlarla doldu gözlerim

Kendi yuvamın da

Böyle boş ve sahipsiz

Olduğunu düşününce.

Ah serçe, dön gerisin geri yuvana,

Zarar gelmez benden sana!

Bende bir yoldaş bulursun kendine,
Bir göçebeyim ben, senin gibi.

Bilirim özleyişini kalbin,

Bilirim nasıl gözünde tüter evin;

Bilirim acılarını en içeriden

Zorla sürgüne gönderilenlerin.

Mutlusun ey serçe, buldun sonunda

Arayıp da durduğun yuvacığını!

Artık geçti gitti, geçmişe ait oldu

Neyse ki, bu serçenin yolculuğu.

Unut ızdıraplarını, çırp kanatlarını!

Bırak bana hüznünü, acılarını.

Bilmiyorum ben, ne keder,

Bu yolculuklar ne zaman biter.

Ey serçe, baharın umudu var sende,

Yuvana varabilmek için;

Kış bitmiyor bende ise, kaybettim baharı,

Kaybettim, yurdumu, anavatanımı.

Karanlık gelir bu yabancı ışık bana!

Soluktur, ölüdür hava,

Acıdır içtiğim su,

Ve taş gibidir yediğim ekmek.

Ey serçe, ne zaman arayacaksın yeniden,

Yuvanı, aziz tuttuğun yuvanı,

Duyacak mısın yine, titrek sesimi

Selamlıyor o, senin buraya gelişini.

Bulursan fakirhanemi birgün

Boş ve sessiz dururken,

Anavatanımdan mezarıma

Bir damla çiğ getir lütfen.

Beşiktaş Başpiskoposu Horen Nar Bey (1832-1892)

---

[1] Marmara Denizi'nin eski adı.

[2] Merhum (Mimar) Hagop Balyan Bey.

Kaynak: Gezgin, U.B. (2017). Dünyayı Şiirle Dolaşmak: 2000’den 2017’ye Dünya Şiiri Çevirileri [Globetrotting via Poetry: World Poetry Translations – Comp. and trans. Ulas Basar Gezgin].

DÜNYAYI ŞİİRLE DOLAŞMAK 2000’DEN 2017’YE DÜNYA ŞİİRİ ÇEVİRİLERİ Derleyen ve Çeviren: Ulaş Başar Gezgin AFGAN ŞİİRİ Anjoman, N. (2014). Bir Afgan Kadınıyım Ben ki  Anjoman, N. (2014). Gazel: Geliyor Bana  Anjoman, N. (2014). Gazel: Nesini Söyleyim Anjoman, N. (2014). Gazel: Şarkı Anjoman, N. (2014). Mavi Anılar  Anjoman, N. (2014). Tanınmazlık Dağında Meena (2014). Hayır Asla Dönmeyeceğim Geri AFRİKA ŞİİRİ Oguibe, O. (2006). Kanımla bağlıyım ben bu ülkeye Okara, G. (2002). Güldün ve güldün ve güldün Okara, G. (2001). Eski günlerdi  p'Bitek, O. (1970/2014). Söyle Bana Dostum Yoldaşım Soyinka, W. (2009). Sivil ve Asker     AFRO-AMERİKALI ŞİİRİ[1] Baraka, A. (2001/2010). Havaya uçurmuşlar Amerika’yı Harper, F. (2000). Beni gömün ama özgür bir vatana Hughes, L. (2015). Ölen Çocuklar Öldürülen Çocuklar  Hughes, L. (2001). Çingene adam. Hughes, L. (2000). Nehirlerden söz açıyor bir zenci Komunyakaa, Y. (2001). Demire inanmak Komunyakaa, Y. (2001). Yitip gitmedeyiz sen ve ben AVUSTRALYA YERLİ ŞİİRİ Noonuccal, O. (2014). Bumerang Yok Artık Noonuccal, O. (2014). Mutsuz Irk Noonuccal, O. (2014). Uygarlık Noonuccal, O. (2014). Ak Adam Kara Adam Noonuccal, O. (2014). Sanatçı Oğlum Benim ‘BATI’ ŞİİRİ Engels, F. (2008/1838). Bedevi Michel, L. (2013). Kızıl karanfil Poe, E. A. (2002). Çanlar Blake, W. (2000). Kaplan Grass, G. (2012). Söylenmesi gereken.  Dos Passos, J. (2005). Tabldot Reade, J. (2001). Sevdiğim şarkıları söyle bana. Gosman, A.D. (2011). Etkisi altında Ay’ın Bashllari, M. (2014). Rezil Edilmiş Çiçekler Fortenberry, T. (2014). Şahinkız. Kelsen, H. (2003). Günü Yaşa. Mustaine/Menza/Ellefson/Friedman (2003). Türtükenimi’ne Gerisayım ÇİN ŞİİRİ[2] Yüen, M. (2008/1972). Kitaplar üstüne Juyi, B. (2005). Mutsuz bilgin Fu, D. (2005). Savaş Arabaları Baladı  Tung P’o, S. (2005). Oğlunun doğumu üstüne  Çing, A. (2005). Paris Ağıdı Çi, L. (2003). Yazma sanatı ENDONEZYA ŞİİRİ İsmail, T. (2009). Belki ben de bir hırsızım Sarjono, A. (2009). Sahte şiir ERMENİ ŞİİRİ Terziyan, T. (2001). Çırağan Sarayı Sayat Nova (2000). Bir sözüm var sana, söylemek istediğim İsahakyan, A. (2000). Siz çançiçekleri!  Asadur, Z.S. (2014). Gözyaşları Turyan, B. (2000). Ölümüm Horen Nar Bey (2014). Göçebe Ermeni’den Buluta  Horen Nar Bey (2014). Sürgünden Serçeye Raffi (2014). Van Gölü Patkanian, R. (2014). Padişahım Çok Yaşa FİLİSTİN ŞİİRİ[3] Derviş, M. (2002). Kimlik Kartı Derviş, M. (2002). Rita ve tüfenk Derviş, M. (2002). Anam Derviş, M. (2002). Pasaport. Derviş, M. (2002). Üstümüze kapanıyor dünya Adnan, E. (2003). Cenin FRANSIZCA’DAN ÇEVİRİLER Brulé, G. (Yanık Gace). (2002). Gurbet türküsü Garneau, S.- D. (2003). Kuş kafesi HAİKULAR: BARIŞ VE HUZUR HAİKULARI J. Baranski, ABD R. Yarrow, ABD M. Lysenko, Avustralya L. Balabanova, Bulgaristan j. kacian, ABD H. Ludwig, ABD-Almanya G. Terebess, Macaristan D. Matas, Hırvatistan D. Franin, Hırvatistan D. Plazanin, Hırvatistan B. Ross, ABD B. Akio, Japonya B. Natsuishi, Japonya A. Deodhar, Hindistan A. Kudryavitsky, Rusya S. Stanford, Avustralya R. D. Wilson, ABD I. Prondzynski, Kenya J. Antonini, Fransa HİNT ŞİİRİ Sri, S. (2005). Ulusal tarihler Derozio, H.L.V. (2003). Hindistan’a – Anayurduma Çatterci, B.Ç. (2003). Anam, Eğiliyorum Önünde. Tagore, R. (2003). Şarkılar (Gitancali) 51. Warrior, N.V. K. (2005). Afrika Rath, R. (2007). Sürgündeki asker Sharma, S.K. (2011). Demokrasi: Eski ve yeni Yazarsız (2005). Yaradılış (Rig Veda) Yazarsız (2005). Kumarbaz (Rig Veda) IRAK ŞİİRİ El Melaika, N. (2014). Kimim Ben?  El Melaika, N. (2014). Sözler İçin Aşk Şarkısı  El Melaika, N. (2014). Yabancıyız  El Melaika, N. (2014). Yeni Yıl  İSPANYOLCA’DAN ÇEVİRİLER[4]  Guillen, N. (2012). Yalnız palmiye. Lorca, F. G. (2012). Dilsiz çocuk. Al Ramli, M. (2007). Hayır Diyorum Benden Irak’ın Özgürleştirilmesine! Heis, N. (2002). Severdim Yahudi Halkı Önceleri. MALTA ŞİİRİ Briffa, R. (2001). Aynalar Briffa, R. (2001). Kederlinin şarkısı Briffa, R. (2001). Marş ve kalabalık  MISIR ŞİİRİ Negm, A.F. (2014). Kim onlar ve kimiz biz? Negm, A.F. (2013). Kaledeki hapishane NEPAL ŞİİRİ Bishta, M. (1983/2014). Böyle Olur Bir Milletin Yaşarmış Gibi Yapması Giri, B. (2003). Kadın  Giri, B. (2008/2013). Kathmandu  Katuval, H. (2014). Dileğim Katuval, H. (2014). Hayat? Bu mu Şimdi Hayat?! Yav He He...  Nibha, B. (2014). Şair İyi misin, Ne İçtin Böyle Yazmak İçin? Paudyal, L. (2014). Himalaya  Serchan, B. (2014). Bir Şiir Serchan, B. (2014). Öğlen ve Buz Uykusu Serchan, B. (2014). Yalandan İbaret Bence, Milli Tarih Denen Nane  Serchan, B. (2014). Yeni Yıl  Vyathit, K.M. (2014). Karıncalar  VİETNAM ŞİİRİ Gezgin, U. B. (2007). Vietnam Şiiri’ne kısa bir giriş. Nguyen Du (2016). Hanoi’un Gitaristi  Vu, D.L. (2014). Hattat  Do, T. N. Y. (2007). Konuklama Van, Cao (2016). Gerçek Dünyada Varolmayan Beş Sabah. Anh, N. D. (2007). Göksel geçide bakış  Xuan, D. (2014). Deniz  Dzenh, H. (2007). Vietnamlı genç hanım Loan, H. (2010/2007). Yabanmersini çiçeklerinin lavanta rengi Quynh, X. (2007). Uykusuz gecelerde eş için söylenen şarkı  YUNAN ŞİİRİ Kavafis, K. (2001). Derdi Üstlenmek Üzere. Pezaros, P. D. (2001). Siklad Adaları Şarkısı- Sifnos Voidis, H. (2001). Karanlık kent  DİĞER ÇEVİRİLER[5] Yazarsız (2004). Tonga’lıyım beşikten mezara  Lermontov, M.Y. (2001). Tamara. Kolbe, U. (2010). Kıyısında yaşadığımız su Montale, E. (2010). Sorma bize o sözcüğü. Noroes, E. (2010). Kayıp  Noroes, E. (2010). Guava  TÜRKÇE’DEN İNGİLİZCE’YE VE İSPANYOLCA’YA ÇEVİRİLER Telli, Ahmet (2001). Si Vayas Se Derribaria Esta Ciudad [Gidersen Yıkılır Bu Kent]. Beyatlı, Yahya Kemal (2001). El Fin Del Septiembre [Eylül Sonu]. Budak, Abdülkadir (2003). La Consistencia [Kıvam]. Budak, Abdülkadir (2003). Consistency. Günçe, Ergin (2017). Fascism for Kids [Çocuklar için Faşizm] Appleyard, J.L. (2001). You, Southerner [Tú, del Sur] Öz, Nida (1996/2002). Welcome. Öz, Nida (1996/2002). Flight. Öz, Nida (2006/2010). Fake bus stops [Sahte duraklar]. Öz, Nida (2006/2010). Love has to be written by a long o [Sevgi yumuşak g ile yazılmalı]. Öz, Nida (2006/2010). Red [kırmızı]. Öz, Nida (2004/2010). A –strange- may song [Bir garip mayıs türküsü]. Öz, Nida (nd/tarihsiz). Drama [dram]. Tavlan, Ergun (2002). Papa Arslan, Yılmaz (2011). I listened to the Moon (Ay’ı dinledim)

---

[1] Countee Cullen’ın ‘Miras’ adlı şiirinin çevirisi için bkz. Gezgin, U.B. (2017). Ben Bütün Karanlıkları Bunlarla Yendim: Şiir Eleştirileri (2000-2017).

[2] Diğer Çin ve Asya şiirleri için bkz. Gezgin, U. B. (2007). Asya yazıları. İzmir: Ara-lık Yayınevi.

[3] Ayrıca bkz. Etel, A. (2007). Arap kıyameti. (çev. U. B. Gezgin)

[4] Daha fazlası için bkz. Paz, O. (2000). Kartal mı güneş mi? (İsp çev: U.B. Gezgin). İstanbul: Virtüel Yayınevi.

Jimenez, J. R. (2007). 50 İspanyol şiiri (çev. U. B. Gezgin).

Latin Amerika Şiiri Antolojisi - Derleyen ve İspanyolca’dan Çeviren: Ulaş Başar Gezgin

XII. Yüzyıldan XX. Yüzyıla İspanyol Şiiri Antolojisi - Derleyen ve İspanyolca’dan Çeviren: Ulaş Başar Gezgin 

[5] Ayrıca bkz. Gezgin, U. B. (baskıda). Hollanda’dan Tayvan’a Şiir Çevirileri: Diğer Kitaplara Giren Çeviriler - Çeviren: Ulaş Başar Gezgin.

bkz. Gezgin, U. B. (baskıda). Yanardağlar Patladığında / Когда пробуждались вулканы - Bilimsel ve Yazınsal Çeviriler (1999-2017)- Çeviren: Ulaş Başar Gezgin