‘BATI’ ŞİİRİ- Çeviri: Ulaş Başar Gezgin

‘BATI’ ŞİİRİ

Poe, E. A. (2002). Çanlar

Blake, W. (2000). Kaplan 

Çanlar

I

Duyun çekiçleri çanlarla-
Gümüş çanlar!
Ezgileri kahinliğini yapar nasıl bir şenliğin!
Nasıl çınlar, çınlar, çınlarlar,
Buz gibi havasında gecenin!
Geceye dağılan yıldızlar
Yanıp da sönerken onlar
Billursu bir hazla deyin;
Durur zaman, zaman, zaman
Bir tür Runik uyak bu, aman,
Çıngırdayıştan ki ne hoş uyar
Çanlara, çanlara, çanlar, çanlar,
Çın çan çın çan çın çan çın çan-
Şıngırtısından çanların, çıngırtısından.

Çanlar

II

Duyun tatlı düğün çanlarını
Altından çanlar!
Ahenkleri kahinliğini yapar, nasıl bir neşenin!
Sakin havası boyunca gecenin
Zevklerini nasıl da hızlı hızlı aktarırlar onlar!-
Dökme altından notalardan,
Ve nağmede tümü, hissedin,
Bir şiirsi sıvı yüzeyazar
Tüm bunları dinleyen kumruya,
Zevkle seyreder iken, o, ayda!
Ah, dışından hücrelerin ki ses verir
Nasıl bir güzel ses doğurganca yükselir!
Nasıl da birdenbire büyüyüverir!
Sakinidir
Gelecek'in -öyle bildirir
Kendinden geçmişliği, yolaçar
Sallantısına ve çınlamasına
Çanların, çanların, çanların, çanlar-
Çanlar, çanların, çanlardan, çanlar-
Çın çan çın çan çın çan çın çan-
Çalmasına uyumlu, uymasına onlar!

Çanlar

III

Duyun yüksek sesli tehlike çanlarını-
Pirinçten çanları!
Bir dehşetli öykü sunar çalkantıları!
Ürkmüş kulağında, gecenin, heyecanlı
Nasıl da haykırıyorlar anlık korkularını!
Öyle korkmuşlar ki konuşamazlar,
Feryat ederler anca', çığlık atarlar,
Tondışı figanlar,
Patırtılı yakarı, ateşin rahmetine
Bir delice uyarı, çılgın, sağır ateşe,
Sıçrayarak daha yüce, daha yüce, daha yüce,
Bir ümitsiz arzu ile,
Azimkar çabayla bir de
Şu an durmak ya da hiç bir zaman,
Soluk yüzüyle ayın.
Ah çanlar, çanlar, çanlar!
Nasıl bir hikayedir anlatır
Dehşetleri, Yeis üstüne!
Çınlarlar nasıl da, çarpışırlar çangır çungur,
gümbürder onlar!
Nasıl bir dehşet akıtırlar
Nabzı hızla atan havanın bağrı üstüne!
Ama iyi bilir kulak, yine de,
Tıngırdama ile,
Çınlama ile,
Nasıl artar düşer tehlike öyle;
Anlatır diyorum kulak yine de,
Ahenksizlik içinde,
O çekişmede,
Nasıl batar çıkar tehlike öyle,
Batışı çıkışıyla, çanların öfkesinde-
Çanların diyorum çanların-
Çanların, çanların, çanların, çanlar
Çın çan çın çan çın çan çın çan-
Yaygarasında çanların, çınlamalar içinde!

Çanlar

IV

Duyun çalışını, ağır ağır, çanların-
Demirden çanların!
Tekseslilikleri, bir ciddiyet dünyasına götürür,
onların!
Sessizliğinde gecenin,
Nasıl bir korku ile titriyoruz hissedin
Karasevda tehdidinde tonlarının!
Yüzüp duruveren her bir ses için
Boyunlarındaki tüm o paslardan
Figandır o, adı üstünde, figan.
Ve insanlar, of insanlar-
Onlar ki çan kulesinde oturanlar,
Yalnız, tümü; hepsi yalnızdırlar,
Ve ağır ağır çalışta, çalışta ağır ağır,
O boğucu tekdüzelikte,
Bir övünç duyarlar yuvarlanmadan böyle
Bir taş, bir tek taş, insan kalbinde-
Ne erkek, yo, değiller, kadın ne de-
Ne vahşi, yo, değiller, insan ne de-
Gulyabani onlar:-
Ve krallarıdır kim ki çalar çanı
Yuvarlanır, yuvarlanır, yuvarlanır,
Yuvarlanır
Çanlardan bir şükran şarkısı!
Ve raks eyler öylece, tempo tutar;
Kavrayarak zamanı, zamanı, zamanı
Runik olan bir uyakta aşağı yukarı,
Şükran şarkısına çanların:-
Çanların:
Kavrayarak zamanı, zamanı, zamanı
Runik olan bir uyakla aşağı yukarı,
Çarpıntısına dek çanların-
Çanların, çanların, çanların-
Ağlayışına dek çanların:-
Kavrayarak zamanı, zamanı, zamanı,
Çaldığında matem çanı, matem çanı, çanı,
Bir Runik uyakta bahtiyar,
Yuvarlanışına dek çanların-
Çanların, çanların, çanların:
Çalışına dek diyorum ağır ağır-
Çanların, çanların, çanların, çanların
Çın çan çın çan çın çan çın çan-
Feryadına figanına dek çanların.


Edgar Allan Poe
(1809-1849)

Edgar Allen Poe… Kimilerince bir zırdeli. Kimilerince sarhoşun teki. Kimilerince bir dahi. Görüşler ne yönde olursa olsun hemen hemen herkes, onun, çağdaş öykücülüğün babası olduğunda birleşiyor. Poe, 19 Ocak 1809’da Amerika’da doğdu, 7 Ekim 1849’da öldü. Annesiyle babasını 3 yaşında yitirdi. Zengin bir tüccar kendisini evlat edindi. Lord Byron’ın etkisinde kalarak kaleme aldığı ilk şiir kitabı, 20 yaşındayken yayınlandı. Türkçe’de daha çok, lise kitaplarında yer alan (Melih Cevdet Anday çevirisi) Annabel Lee şiiriyle tanındı. 1836’da henüz on üçünde olan kuzeniyle evlendi. Eşi Virginia, 1847 yılında öldü. 1849’da sokakta bilinçsiz halde bulundu, kaldırıldığı hastanede yaşamını yitirdi. Ölüm nedenine ilişkin çeşitli görüşlerin varlığına karşın bir çok araştırmacı, alkol nedeniyle öldüğünü düşünüyor. Poe, o dönem, şiirleri ve öyküleri yanında eleştirmen olarak da bir hayli etkili olmuştu. Yoksul olarak doğmuş, yaşamını yalnızca sanattan kazanma yolunu seçerek yokluk içinde ölmüştü. Çağımızda Poe’ya ilişkin sayısız çalışma var.

Kaplan

            Kaplan! Kaplan! Parlak yanan,

Ormanlarında gecenin,

Hangi ölümsüz el ya da göz

Şekillendirebildi korkunç bakışımını?

            Hangi uzak derinlerde ya da göklerde

Yanar ateşi gözlerinin?

Hangi kanatlarda cüret eder göz dikmeye?

Hangi el ki cüret eder kavramaya ateşi?

            Ve hangi omuz, ve hangi hüner,

burabildi kirişlerini kalbinin?

Ve başladığında atmaya nabzın,

Hangi ürkütücü el? Ve hangi ürkütücü ayak?

            Hangi çekiç? Hangi zincir?

Hangi ocaktaydı beynin?

Hangi örs? Hangi ürkütücü kavrayış

Cüret eder tutmasına ölümcül dehşetinin?

            Attıklarında mızraklarını yıldızlar,

Ve suladıklarında göztaşlarıyla göğü,

Güldü mü bakarak yapıtına?

İsa’yı yaratan mı yarattı seni?

            Kaplan! Kaplan! Parlak yanan,

Ormanlarında gecenin,

Hangi ölümsüz el ya da göz

Şekillendirebildi korkunç bakışımını?

William Blake

Çeviren: Ulaş Başar Gezgin, 2000

Kaynak: Gezgin, U.B. (2017). Dünyayı Şiirle Dolaşmak: 2000’den 2017’ye Dünya Şiiri Çevirileri [Globetrotting via Poetry: World Poetry Translations – Comp. and trans. Ulas Basar Gezgin].

DÜNYAYI ŞİİRLE DOLAŞMAK 2000’DEN 2017’YE DÜNYA ŞİİRİ ÇEVİRİLERİ Derleyen ve Çeviren: Ulaş Başar Gezgin AFGAN ŞİİRİ Anjoman, N. (2014). Bir Afgan Kadınıyım Ben ki  Anjoman, N. (2014). Gazel: Geliyor Bana  Anjoman, N. (2014). Gazel: Nesini Söyleyim Anjoman, N. (2014). Gazel: Şarkı Anjoman, N. (2014). Mavi Anılar  Anjoman, N. (2014). Tanınmazlık Dağında Meena (2014). Hayır Asla Dönmeyeceğim Geri AFRİKA ŞİİRİ Oguibe, O. (2006). Kanımla bağlıyım ben bu ülkeye Okara, G. (2002). Güldün ve güldün ve güldün Okara, G. (2001). Eski günlerdi  p'Bitek, O. (1970/2014). Söyle Bana Dostum Yoldaşım Soyinka, W. (2009). Sivil ve Asker     AFRO-AMERİKALI ŞİİRİ[1] Baraka, A. (2001/2010). Havaya uçurmuşlar Amerika’yı Harper, F. (2000). Beni gömün ama özgür bir vatana Hughes, L. (2015). Ölen Çocuklar Öldürülen Çocuklar  Hughes, L. (2001). Çingene adam. Hughes, L. (2000). Nehirlerden söz açıyor bir zenci Komunyakaa, Y. (2001). Demire inanmak Komunyakaa, Y. (2001). Yitip gitmedeyiz sen ve ben AVUSTRALYA YERLİ ŞİİRİ Noonuccal, O. (2014). Bumerang Yok Artık Noonuccal, O. (2014). Mutsuz Irk Noonuccal, O. (2014). Uygarlık Noonuccal, O. (2014). Ak Adam Kara Adam Noonuccal, O. (2014). Sanatçı Oğlum Benim ‘BATI’ ŞİİRİ Engels, F. (2008/1838). Bedevi Michel, L. (2013). Kızıl karanfil Poe, E. A. (2002). Çanlar Blake, W. (2000). Kaplan Grass, G. (2012). Söylenmesi gereken.  Dos Passos, J. (2005). Tabldot Reade, J. (2001). Sevdiğim şarkıları söyle bana. Gosman, A.D. (2011). Etkisi altında Ay’ın Bashllari, M. (2014). Rezil Edilmiş Çiçekler Fortenberry, T. (2014). Şahinkız. Kelsen, H. (2003). Günü Yaşa. Mustaine/Menza/Ellefson/Friedman (2003). Türtükenimi’ne Gerisayım ÇİN ŞİİRİ[2] Yüen, M. (2008/1972). Kitaplar üstüne Juyi, B. (2005). Mutsuz bilgin Fu, D. (2005). Savaş Arabaları Baladı  Tung P’o, S. (2005). Oğlunun doğumu üstüne  Çing, A. (2005). Paris Ağıdı Çi, L. (2003). Yazma sanatı ENDONEZYA ŞİİRİ İsmail, T. (2009). Belki ben de bir hırsızım Sarjono, A. (2009). Sahte şiir ERMENİ ŞİİRİ Terziyan, T. (2001). Çırağan Sarayı Sayat Nova (2000). Bir sözüm var sana, söylemek istediğim İsahakyan, A. (2000). Siz çançiçekleri!  Asadur, Z.S. (2014). Gözyaşları Turyan, B. (2000). Ölümüm Horen Nar Bey (2014). Göçebe Ermeni’den Buluta  Horen Nar Bey (2014). Sürgünden Serçeye Raffi (2014). Van Gölü Patkanian, R. (2014). Padişahım Çok Yaşa FİLİSTİN ŞİİRİ[3] Derviş, M. (2002). Kimlik Kartı Derviş, M. (2002). Rita ve tüfenk Derviş, M. (2002). Anam Derviş, M. (2002). Pasaport. Derviş, M. (2002). Üstümüze kapanıyor dünya Adnan, E. (2003). Cenin FRANSIZCA’DAN ÇEVİRİLER Brulé, G. (Yanık Gace). (2002). Gurbet türküsü Garneau, S.- D. (2003). Kuş kafesi HAİKULAR: BARIŞ VE HUZUR HAİKULARI J. Baranski, ABD R. Yarrow, ABD M. Lysenko, Avustralya L. Balabanova, Bulgaristan j. kacian, ABD H. Ludwig, ABD-Almanya G. Terebess, Macaristan D. Matas, Hırvatistan D. Franin, Hırvatistan D. Plazanin, Hırvatistan B. Ross, ABD B. Akio, Japonya B. Natsuishi, Japonya A. Deodhar, Hindistan A. Kudryavitsky, Rusya S. Stanford, Avustralya R. D. Wilson, ABD I. Prondzynski, Kenya J. Antonini, Fransa HİNT ŞİİRİ Sri, S. (2005). Ulusal tarihler Derozio, H.L.V. (2003). Hindistan’a – Anayurduma Çatterci, B.Ç. (2003). Anam, Eğiliyorum Önünde. Tagore, R. (2003). Şarkılar (Gitancali) 51. Warrior, N.V. K. (2005). Afrika Rath, R. (2007). Sürgündeki asker Sharma, S.K. (2011). Demokrasi: Eski ve yeni Yazarsız (2005). Yaradılış (Rig Veda) Yazarsız (2005). Kumarbaz (Rig Veda) IRAK ŞİİRİ El Melaika, N. (2014). Kimim Ben?  El Melaika, N. (2014). Sözler İçin Aşk Şarkısı  El Melaika, N. (2014). Yabancıyız  El Melaika, N. (2014). Yeni Yıl  İSPANYOLCA’DAN ÇEVİRİLER[4]  Guillen, N. (2012). Yalnız palmiye. Lorca, F. G. (2012). Dilsiz çocuk. Al Ramli, M. (2007). Hayır Diyorum Benden Irak’ın Özgürleştirilmesine! Heis, N. (2002). Severdim Yahudi Halkı Önceleri. MALTA ŞİİRİ Briffa, R. (2001). Aynalar Briffa, R. (2001). Kederlinin şarkısı Briffa, R. (2001). Marş ve kalabalık  MISIR ŞİİRİ Negm, A.F. (2014). Kim onlar ve kimiz biz? Negm, A.F. (2013). Kaledeki hapishane NEPAL ŞİİRİ Bishta, M. (1983/2014). Böyle Olur Bir Milletin Yaşarmış Gibi Yapması Giri, B. (2003). Kadın  Giri, B. (2008/2013). Kathmandu  Katuval, H. (2014). Dileğim Katuval, H. (2014). Hayat? Bu mu Şimdi Hayat?! Yav He He...  Nibha, B. (2014). Şair İyi misin, Ne İçtin Böyle Yazmak İçin? Paudyal, L. (2014). Himalaya  Serchan, B. (2014). Bir Şiir Serchan, B. (2014). Öğlen ve Buz Uykusu Serchan, B. (2014). Yalandan İbaret Bence, Milli Tarih Denen Nane  Serchan, B. (2014). Yeni Yıl  Vyathit, K.M. (2014). Karıncalar  VİETNAM ŞİİRİ Gezgin, U. B. (2007). Vietnam Şiiri’ne kısa bir giriş. Nguyen Du (2016). Hanoi’un Gitaristi  Vu, D.L. (2014). Hattat  Do, T. N. Y. (2007). Konuklama Van, Cao (2016). Gerçek Dünyada Varolmayan Beş Sabah. Anh, N. D. (2007). Göksel geçide bakış  Xuan, D. (2014). Deniz  Dzenh, H. (2007). Vietnamlı genç hanım Loan, H. (2010/2007). Yabanmersini çiçeklerinin lavanta rengi Quynh, X. (2007). Uykusuz gecelerde eş için söylenen şarkı  YUNAN ŞİİRİ Kavafis, K. (2001). Derdi Üstlenmek Üzere. Pezaros, P. D. (2001). Siklad Adaları Şarkısı- Sifnos Voidis, H. (2001). Karanlık kent  DİĞER ÇEVİRİLER[5] Yazarsız (2004). Tonga’lıyım beşikten mezara  Lermontov, M.Y. (2001). Tamara. Kolbe, U. (2010). Kıyısında yaşadığımız su Montale, E. (2010). Sorma bize o sözcüğü. Noroes, E. (2010). Kayıp  Noroes, E. (2010). Guava  TÜRKÇE’DEN İNGİLİZCE’YE VE İSPANYOLCA’YA ÇEVİRİLER Telli, Ahmet (2001). Si Vayas Se Derribaria Esta Ciudad [Gidersen Yıkılır Bu Kent]. Beyatlı, Yahya Kemal (2001). El Fin Del Septiembre [Eylül Sonu]. Budak, Abdülkadir (2003). La Consistencia [Kıvam]. Budak, Abdülkadir (2003). Consistency. Günçe, Ergin (2017). Fascism for Kids [Çocuklar için Faşizm] Appleyard, J.L. (2001). You, Southerner [Tú, del Sur] Öz, Nida (1996/2002). Welcome. Öz, Nida (1996/2002). Flight. Öz, Nida (2006/2010). Fake bus stops [Sahte duraklar]. Öz, Nida (2006/2010). Love has to be written by a long o [Sevgi yumuşak g ile yazılmalı]. Öz, Nida (2006/2010). Red [kırmızı]. Öz, Nida (2004/2010). A –strange- may song [Bir garip mayıs türküsü]. Öz, Nida (nd/tarihsiz). Drama [dram]. Tavlan, Ergun (2002). Papa Arslan, Yılmaz (2011). I listened to the Moon (Ay’ı dinledim)

---

[1] Countee Cullen’ın ‘Miras’ adlı şiirinin çevirisi için bkz. Gezgin, U.B. (2017). Ben Bütün Karanlıkları Bunlarla Yendim: Şiir Eleştirileri (2000-2017).

[2] Diğer Çin ve Asya şiirleri için bkz. Gezgin, U. B. (2007). Asya yazıları. İzmir: Ara-lık Yayınevi.

[3] Ayrıca bkz. Etel, A. (2007). Arap kıyameti. (çev. U. B. Gezgin)

[4] Daha fazlası için bkz. Paz, O. (2000). Kartal mı güneş mi? (İsp çev: U.B. Gezgin). İstanbul: Virtüel Yayınevi.

Jimenez, J. R. (2007). 50 İspanyol şiiri (çev. U. B. Gezgin).

Latin Amerika Şiiri Antolojisi - Derleyen ve İspanyolca’dan Çeviren: Ulaş Başar Gezgin

XII. Yüzyıldan XX. Yüzyıla İspanyol Şiiri Antolojisi - Derleyen ve İspanyolca’dan Çeviren: Ulaş Başar Gezgin 

[5] Ayrıca bkz. Gezgin, U. B. (baskıda). Hollanda’dan Tayvan’a Şiir Çevirileri: Diğer Kitaplara Giren Çeviriler - Çeviren: Ulaş Başar Gezgin.

bkz. Gezgin, U. B. (baskıda). Yanardağlar Patladığında / Когда пробуждались вулканы - Bilimsel ve Yazınsal Çeviriler (1999-2017)- Çeviren: Ulaş Başar Gezgin