Asya-Pasifik’te Bu Hafta (129): Başka Bir Dünya, Başka Bir Kent...

Asya-Pasifik’te Bu Hafta (129): Başka Bir Dünya, Başka Bir Kent...  

Ulaş Başar Gezgin

Ho Çi Min Kenti’ne 125-130 km. uzaklıkta olan 140 km2’lik, 200-240 bin nüfuslu Vung Tau Yarımadası, kentin en işlek gezmenlik (turizm) bölgesi. Vung Tau’nun tutumyapısı (ekonomi), kıyı açıklarında çıkarılan yeryağı (petrol) ve doğal gaz, gemicilik, gezmenlik ve balıkçılığa dayanıyor. Vung Tau’nun gezmenler için çekici noktaları şunlar: Kumsallar (ki Güneydoğu Asya’da kış yok, her zaman denize girilebiliyor), tapınaklar, Fransız başsömürgecisinin ‘Beyaz Saray’ olarak adlandırılan yazlığı, ‘Küçükdağ’ ve ‘Büyükdağ’ olarak adlandırılan tepeler, Deniz Feneri, Şehitler Anıtı, Golf Alanı ve dev İsa yonutu (heykel). Bu ‘çekici’ noktalar, Vietnam tarihinin değişik dönemlerini yansıtıyor: Kumsallar ve tepeler, insanlar varolmadan önce de vardı. Tapınaklar, onların gelişiyle yapıldı. Sonra Fransız sömürgecileri Vietnam’ı ele geçirdiler ve gösterişli bir yazlık diktiler buraya. 1945 sonrasında ise, Amerika’nın kuklası olan Güney Vietnam yönetimi, İsacı bir baskı düzeni olarak, Budacı rahipleri düşman belleyip halkı İsacı olmaya zorladı. Fransız sömürgecilerinin getirdiği rahipler (“askerini sokamıyorsan rahibini sok” siyasası) ve Güney Vietnam’ın İsacı uygulamaları nedeniyle, 85 milyonluk Vietnam’da, bugün 7 milyon İsacı var. Güney Vietnam’da bugün en büyük yonut olan Vung Tau İsa yonutunu, çokları, din özgürlüğü adına selamlasa da, gerçekte, o ve genel olarak Vietnam İsacılığı, sömürge döneminin kalıntısı. Bir Ermeni’nin ya da Rum’un İsacı olmasıyla, bir Vietnamlı’nın İsacı olması arasında bu nedenle büyük fark var. Sonra Vietnam, bağımsızlık savaşı veriyor; ülkenin dört bir yanından gençler, canlarını bağımsızlık için veriyor. Bu nedenle, irili ufaklı tüm Vietnam kentlerinde, şehit mezarlıkları var. Vung Tau’daki Şehitler Anıtı, o günleri anıyor. Sonra bir bakmışız ki, Vietnam, karma tutumyapıya geçmiş ve dört bir yanda, zenginlerin gönlünü hoş etmek için golf alanları açılmış; tarıma ayrılması gereken yeşil alanlar, cepleri şişkin ama bir o kadar da miskin olanların ‘spor’ diye adlandırdıkları golf için kurban edilmiş.

Karma tutumyapıya geçişle birlikte, kentin özeği (merkez) de özek olmaktan çıkıyor. Dünyanın bir çok kentinde özeği özek yapan, pazar ya da dikkat çekici bir yapıdır (dinsel yapı, anıt, gezenek (park), gökdelenler vd). Elbette, başka tür özekler de var: Japonya’da illerin de ilçelerin de göbeği, tren duraklarıdır; Malezya’nın en büyük kenti olan Kuala Lumpur’da ise göbek, bağımsızlığın ilan edildiği Merdeka (bağımsızlık) Meydanı’dır. Vung Tau’da ise, yoksul-zengin ayrımının keskinleşmesiyle birlikte, yoksulların takıldığı kamusal alanlarla zenginlerin gezindiği kamusal alanlar da ayrışıyor. Yoksullar, rıhtım çevresindeki gezeneklerde zaman geçirirken, zenginler (ve onlara özenenler), plazaların çevresine doluşuyor. 

Kent tasarlaması açısından bakıldığında, şu gözlemler sıralanabilir: Vung Tau’nun altyapısı (yol vb.), Ho Çi Min Kenti’ndekinden daha iyi. Vung Tau, gezmenlik bölgesi olarak biliniyor; ancak, bölgede yabancı gezmen görmek düşük bir olasılık; hedef kitle, yerli gezmenler. Tam da bu nedenle, kumsallar alsatçılaşmış (ticarileşmiş) değil; dünyanın birçok kumsal kentinin tersine, Vung Tau kumsallarında cıstak cıstak müzik çalmıyor. Bölge, Ho Çi Min Kenti’ne göre daha güvenli olduğundan olsa gerek, aşevlerinde (restoran) çit bulunmuyor; aşevlerinin kilitlenebilecek kapıları da yok. Bu, büyük kentlerde görülemeyecek bir durum. Vung Tau’da sömürge döneminden kalma dikkat çekici yapılar bulunsa da; bunların konuklara yönelik özel bir tanıtımı yok. Oysa, bu yapılar, birçok gezmenin ilgisini çekebilir. Hepsinden önce ise, Vung Tau’nun iki yüzünün olması anmaya değer: Birinci yüz, gemiden inildiğinde görülen alsatçı yüz; diğeri ise, bu anayüzün arkasında kalan, yosun ve kurutulmuş balık kokularının yoğun olduğu balıkçı mahallesi – ki burası, pek bilinmiyor.

Kente daha fazla gökdelen, alışveriş özekleri, akvaryum, Disneyland ve safari gezeneği açılması tasarlanıyor. Böylece bir balıkçı kasabası görüntüsünü hâlâ az-çok koruyan Vung Tau, daha da çirkinleşecek; diğer çirkin kentlere benzemek için yarışacak. Oysa, bu balıkkente gereken, başka kentlere benzemek değil; başka kentlerden ayrılmak. Vung Tau’nun, konukları kendisine çekebilmek için, yerel bir kimlik oluşturması gerekiyor. Bunun için, balıkçı köyü daha görünür kılınmalı. Rıhtıma, konuklara “hoşgeldin” diyecek bir balıkçı yonutu dikilmeli. Bu balıkçının attığı ağlarda balıklar ve gemi kalıntıları olmalı. Konuklara balıkçılık ve denizcilik dersleri alma olanağı sunulmalı. Akvaryum yanında bir deniz ve balık buluntuevi (müze) açılmalı. Hatta gerekirse, Vung Tau’nun korsanlık geçmişinden yararlanarak, bir korsan buluntuevi ve korsan gezeneği açılmalı. Bu önerileri yöneticilere ilettiğinizde size şöyle diyorlar: “Ama gezmenler, alışveriş istiyor; alışveriş onlar için daha önemli.” Bizim yanıtımız ise şu: “İstekler değiştirilmez değildir. Konuklar, yabancı bir kentte alışveriş yaparlar; çünkü kentler, onların alışveriş yapmalarını özendirecek biçimde tasarlanıyor. Başka bir insan, başka bir kent tasarlamasıyla olanaklı. Başka bir dünya olanaklı olduğuna göre, başka bir kent de öyle!” 

Kaynak: Gezgin, U.B. (2011). Asya-Pasifik Hattı’nda: Seçme Yazılar [On  the  Asia-Pacific Frontier: Selected Writings]. Ho Çi Min Kenti, Vietnam, 2011.

ASYA-PASİFİK HATTI’NDA: SEÇME YAZILAR[1] Ulaş Başar Gezgin Son Güncelleme: 25.10.2011 İçindekiler Asya-Pasifik hattında bir Türk (Özge Ç. Denizci ile söyleşi). Vietnam’ın en büyük adasında, Phu Quoc’ta. Vietnam’ın sürdürülebilir kalkınması. Hindistan gazetelerinde neler yazıyor? Hindistan izlenimleri. Günümüzde Lao (Laos). Lao’nun yakın tarihine kısa bir bakış: Dünyada kişi başına en çok bomba düşen ülke. Laos izlenimleri. Asya kimlikleri. Vaşington Portakalı çürürken... 2010’da Asya-Pasifik’te insansal gelişim. Vietnam’da savaş günleri ve sonrası. Kandahar tutsakları... Asya’nın gökdelenleri. Ho Çi Min Kenti’nde sanat dünyası. Kuzey Kore’den görsel bir demet. Ücretsiz Kölelik mi Ücretli Kölelik mi? Asya’nın ‘en’leri. Asya’da yaşam pahalılığı. Bir ortak bölen olarak Soğuk Savaş... Kızıl bir Siyam (Tayland) için... Kore gelenekleri. Yükselen bir küresel güç: Güney Kore. Asya’da dev kentleşme. Doğu Asya’da sansür. Kent ve altyapı. ‘Bayat’ bir kuram: Yoksulluk... Bir Güney Kore çizgi kitabı ve eleştirisi. Manila izlenimleri. Toplumsalcı alsatçılık: “Biz ortak, biz pazar”. İklim değişikliği ve rantsal dönüşümcüler kıskacında Asya kentleri...  Asya ekin dörtlüsünün dokunulamaz kalıtları. Ho Çi Min Kenti’ne kala(maya)nlar. Başka bir dünya, başka bir kent... Vietnam’da kentsel/ ‘rantsal dönüşüm’. Neydik, Ne Olduk… Japonya’ya Celali gerek... Duraklama Devri’ndeki Japonya... “Japon yapıyor abi”... Tokyo ve Seul sokaklarından izlenimler... Japonya izlenimleri: Osaka, Kyoto, Hiroşima, Kobe. Japonya’da toplu taşıma ve ulaşım. (Çöp)Sanat ve kent...  Auroville (Tankent) üstüne...  Vietnam’da ve Japonya’da kadın olmak. Yasukuni: Ölüler üstüne kurulu tarih... Japonya’da budunsal (etnik) ayrımcılık. Japonya’nın mafyası: Yakuza. Güneydoğu Asya’nın akıl hocalarına... 1998’de Endonezya. 40 yıllık suskunluk ve Gencer-Gencer. Pasifik’te bir gezinti... Fiji’de darbe, karşı-darbe ve  (karşı-) darbe karşıtlığı... Asya-Pasifik orduları. Uygur/Çin Sorunu Üzerine... Doğu Timor: Yeni bir ülke doğarken... Endonezya’da daha çok bomba patlayacak. Batı Papua: Endonezya’nın ‘Güneydoğusu’.  Yarım Yüzyıl Sonra ‘Bağlantısızlar’. Endonezya Seçimleri. Endonez-Malez Gerginliği. Seçimlerden hemen önce Endonezya gündemi. Hindistan seçimleri. Çin’de yüksek eğitimin sorunları. Vietnam’da eğitim sorunları. Vietnam’da çevre kirliliği. Hindistan’da ve Çin’de bilişim... “Yazar, ne yazar (,) ne yazamaz (?)” Melbourne izlenimleri. Halktan yana tarih... Doktorun ölümü... Çekik gözler, düz gözler... Asya takvimleri ve dinlenceleri Yunan (Makedon)-Hint etkileşimi. Asya dilleri ve Asya Birliği. Asya’nın Yeni Çağ dinleri. Asya’nın ‘çağdaş’ boşinançları. Sıcak ülke Keşmir... Elde kafatasıyla yeni bir tarih yazmak...  “Komünistler Hindistan’a!” Kardeş sofrası. Öğretmenler günü ve öğretmen olmak. Japon sömürgeciliği ve ulusalcılığın yükselişi. Dünden bugüne Hindistan. Endonezya ve tarihyazımı. Çin’in birlik ve beraberliği. Dünden bugüne Moğolistan. Asya’nın geleceği. Maldivler’de yeni bir yüz... Amartya Sen ve Asya değerleri. Asya’da kadın olmak. Darbeler ülkesi Bangladeş. Asya partileri. Asya partileri. Sermayeci ‘psikoloji’, ‘hasta’ Japonlara karşı. Or’da, bir halk var uzakta! ‘Amerika Birleşik Sosyalist Devletleri’. Hint felsefesinin aykırıları: Caincilik ve Budacılık. Vietnam’da müzecilik. Amerikancı ‘psikoloji’ Asyalı ‘böcek’lere karşı. İneklere yüklenen küresel ısınma. ‘Hannah Hanoi’: Amerikan ordusunun korkulu düşü. Nasıl bir kent?  (Eski) katil Enver Şeyh ve düşünceleri. Büyüme fetişçiliğine karşı. Asyalı öğrencilerde yaratıcı düşünme. Asyalı öğrencilerde eleştirel düşünme. Türkiye yenilmeli! Çin’de komünizm doğdu mu? Pasifik bayrakları. Asya bayrakları. Asya-Pasifik’te savaş ve barış. Yıldızlarını sökmüş general: Vo Giap. Vietnam’da azınlık siyasaları ve Hmonglar. Asya’da akademik dünya. Asya gazeteciliği.  “Bu nasıl dünya, kaybedene sordun mu?” Vietnam’da eğitim ve toplum. Sayılarla Asya ve Çin. Asya ve rüşvet. Aceh: tsunamiyle gelen barış... Papua-Yeni Gine ve Begonvil: Sömürülenin sömürmesi. Dünden bugüne Filipinler... (Hindistan, Gandhi sayesinde değil) Gandhi’ye rağmen (bağımsız olmuştur)... Japonya’da ölmek... Uzaklarda bir Yahudi Devleti. Sri Lanka’da Tamil-Sinhal çatışması ve Tamil Kaplanları. Bağımsız (!) Avustralya’da yıl 1975. Asya Birliği’ne doğru (mu?) Hâlâ ‘soğuk savaş’an Malaya... Vietnam’da ‘karanlık turizm’. Doğu Timor: Yeni bir ülke doğarken... Yılbaşı’nın Vietnam’da farklılaşmış anlamı üstüne. Dünden bugüne Endonezya... Paylaşılamayan adalar. Sosyalizm ve ‘milli tarih’. Ha Asya ha Amerika... Yeni yıl ama hangi takvimle?.. Asya-Pasifik’te Bu Yıl: Asya-Pasifik 2007. Asya’da hayat da zaman da hızlı aktı. ABD’nin düşmüş piyonu. Mikro-kredicilik üstüne. Vietnam ve Irak. Asya’da ölmek. Ana-çizgileriyle Vietnam ekonomisi. Asyacılık üstüne. Laiklikleriniz itinayla suistimal edilir. Kore ve bir yanardöner devlet başkanı. Dünden bugüne köhne Burma Sıcak ülke Çin ve sıcak para Renminbi (Halkın Parası). Çin ve Vietnam’da günlük yaşam... Japonya’da boşta-çalışanlar. Meczuplardan devrimci olur mu... Nepal: Kral, Everest’ten daha yüksek değildir elbette! Asya’da İsacılık ve Budacılık: İki fırtına arasında kalmak... Dalai Lama şeriatı ve Budacılık karanlığı. Barışı düşünürken, kapıları çalamayan çocukları duyabilmek... 1973 Nobel Barış Ödülü’nü reddeden Vietnamlı Devrimci ve karşı-orduculuk. Sihanuk: Sosyalist prenslikten karaoke krallığına! Denizlerden, ırmaklardan, dağlardan konuşmalı... “Şu çılgın Vietnamlılar!” Asya basınında Türkiye’deki seçimler ve dahası... Başlarken ne yazmalı?  Kore’den Tayland’a bir yolculuk... Kısrağın kuyruğundan “kısrak başı gibi uzanan memleket”e... Dostumun dostu düşmanım( mı)dır(?) Asya Yüzyılı ve Asya’nın toplumsal sorunları 2009’da Çin. Kim’ler geldi Kim’ler geçti. 10 soruda Kuzey Kore. Vietnam’ın gelin ihracatı artıyor… Kamboçya’da kim yargılanıyor? Vietnam’ın ırmakları Kurbağalıdere’ye dönerken… Güney Kore’de “dayak, cennetten çıkma”. Müzmin hava korsanı. Sumocu ahlakı yerlerde sürünüyor.. Siyam’ın Farang Sadrazamına ilgi artıyor! Vietnam’da ve Ho Çi Min Kenti’nde büyüme. Asya-Pasifik Hattı’nda (Seçme Yazılar)- Ekler Ulaş Başar Gezgin Yabanmersini kokuyor Vietnam günlerdir… Loan, H. (2010). Yabanmersini Çiçeklerinin Lavanta Rengi (çev. U.B.Gezgin). Japonya defterlerinde kalanlar. Japon mucizesi. Ayıran, birleştiren Japon metro durakları. Mektubun. Japon işi. Kalemimi satın aldın prenses. Policy prescriptions based on faulty premises. (To the advisors of South East Asia: A critique of the Harvard paper.) Delusions of an 'Asian century'  (The Asian Century and The Social Problems of Asia). İsmail, T. (2009). Belki ben de bir hırsızım (çev. U.B. Gezgin). Sarjono, A. (2009). Sahte şiir (çev. U.B. Gezgin). Bali’de bitimsiz bir gece. The currents and trends in the Vietnamese education system within the international(ized) context: A comparative perspective. The social consequences of environmental degradation in Vietnam: A country-level and city-level pollution haven analysis. Okyanistan Destanı (I): “Badem gözlüm beni unut”ma uzaklaşan kıyılarda. Bali izlenimleri. Vietnam, aşkın sırrı ve dünya... Vietnam & Asia in flux, 2008: Economy, tourism, corruption, education and ASEAN regional integration in Vietnam and Asia. Darmstadt: H@vuz Publications. Melbourne Mezarlığı’nda. Vietnam’da olsaydı.  ‘Kenar mahalle iti milyoner’ filmi üstüne ya da “bizleri desti izdivaçlara, yalan haberlere, çarkıfeleklere mahkum etmeyin.” Doktor’un ölümü. Kamboçya gezi notları Asya dilleri çevirilerinde 7 sorun. Asya’da kalkınma ve kadın Çin ve Vietnam’da yeni-serbestçilik ve direniş.

---

[1] Bu kitapta yer alan yazıların hemen hemen tümü, yazarın günlük Evrensel Gazetesi’ndeki ‘Asya-Pasifik’te Bu Hafta’ adlı köşesinde yayınlanmıştır.