Asya-Pasifik’te Bu Hafta (132): İklim Değişikliği ve Rantsal Dönüşümcüler Kıskacında Asya Kentleri...

Asya-Pasifik’te Bu Hafta (132): İklim Değişikliği ve Rantsal Dönüşümcüler Kıskacında Asya Kentleri... 

Ulaş Başar Gezgin

Küresel iklim değişikliği tüm dünyayı etkiliyor elbette. Ancak en büyük zarar, Pasifik Adaları ve Asya kentleri üstünde. Bir kere, sonlamlardaki (kutup) buzulların erimesiyle, Pasifik Adalarının ve Maldivlerin haritadan silinmesi bekleniyor. Bu, kaçınılmaz bir olay. Bunun dışında, birçok Asya kenti, hem deniz kenarında hem alçak hem de çatalağız (delta) üstüne kurulmuş kentler. Bu lanetli üçleme, Asya kentlerinin küresel iklim değişikliğiyle en büyük zararı görmelerine yol açıyor. Himalayaların ve akarsu kaynağı olan diğer dağların doruklarındaki buzullar da eriyor. Bu buzullar, Asya’nın düzlük kentlerine, ırmak taşkınları, sular, seller olarak dönüyor. Birçok Asya kenti (özellikle Güneydoğu Asya kentleri), küresel iklim değişikliğiyle gelen ve gelecek yıkımlara hazırlıklı değil. ‘Kent geliştirmeci’ diye pazarlanabilir bir adla anılan rantsal dönüşümcüler, Asya kentlerindeki tarım alanlarına gözlerini dikmiş durumdalar. Kentlerde çiftçilik yapanların, topraklarını yalnızca tarım için kullanma hakları var. Tarla, arsadan elbette daha az değerli. İşte uluslararası rantsal dönüşümcüler, bu noktada, iki anlamda da yeşil sahalara iniyor; bugünün tarlalarını/geleceğin arsalarını çok ucuza kapatıyor; sonra yerel yönetime gidip “ben burayı kalkındıracağım; yeter ki, bu tarlalara toplukonutlar, villalar, işyerleri, alışveriş özekleri vd. kurmama izin verin” diyerek baskı yapıyor. Böylece, çiftçiye verilmeyen, toprağı başka amaçlarla kullanabilme hakkı, yöneticilerin cebine konulan paralarla, rantsal dönüşümcülere veriliyor. Diyelim ki 1 Dolar olan alan; bir bakmışız ki, 100 Dolar; o da az gelmiş, 1,000 Dolar oluyor. 1 Dolar ile 1,000 Dolar arasındaki fark, kimin cebine giriyor? Rantsal dönüşümcülere ve rüşvete. Ana konumuza dönersek, bu vurguncul (spekülatif) rantsal dönüşümcüler, alçak bölgelere, onlarca, yüzlerce yapı dikiyorlar; ama küresel iklim değişikliğinden kaynaklanabilecek yıkımlara karşı (örneğin su baskını), bent kurmak gibi basit önlemleri bile almaya yanaşmıyorlar. Zaten rüşvet ödenmiş, sesini çıkaran olmuyor böylece bu duruma. 5 yıl, bilemedik 10 yıl sonra, uluslararası rantsal dönüşümcü, başka ülkelerde sağlayamayacağı kazancı sağlayıp, hooop, bir bakmışız ki başka bir ülkeye geçmiş; orada başka bir izdüşüye (proje) başlamış. Sonra ‘kalkındırdığı’ bölgeyi sel alınca kimden çıkıyor para? Rantsal dönüşümcülerden değil vergi ödeyenlerden elbet. Böylece, görüntüde, Asya kentleri kalkınıyor; ama ne yıkımlar için önlem var ne bu izdüşüler, yoksulları evsahibi yapmaya yönelik oluyor ne de varlığı alttakilere doğru dağıtıyor. Bu kentleşme siyasaları, yeşil alanların talan edilmesine yol açmaları yetmezmiş gibi, hem rüşveti hem vurgunculluğu hem adaletsizliği besliyor. Sözgelimi, Vietnam’ın en zengininin binlerce toplukonutu var ülkenin dört bir yanında. Oysa Küba’da bir yurttaş, bir kentte, bir de kırsalda olmak üzere en fazla iki ev sahibi olabiliyor. Bu, elbet, vurgunculluğu önlemek için alınmış bir önlem.

Yeşil alanlara dönelim: Küresel iklim değişikliğinin bir boyutu, su düzeyinin çeşitli nedenlerle yükselmesiyse; diğer boyutu, iki nedenle, kentlerdeki hava sıcaklığının artışı. Birincisi, sera gazı etkisi nedeniyle, dünya ölçeğindeki hava sıcaklıklarında artış var. Bu artış, hemen hemen tümü dönencesel (tropikal) iklime sahip Güneydoğu Asya kentlerini cehenneme çeviriyor. İkincisi, kentlerde ‘ısı adası etkisi’ sözkonusu. Kentlerde, rantsal dönüşümcüler sağolmasın, yeşil alanların talan edilişiyle ve kentin sıcağını yumuşatan ve aynı zamanda gölge de sağlayan ağaçlık ortamların yokedilmesiyle, kentin ciğerleri sökülüp atılmış oluyor. Bugün ısı haritalarında Asya kentlerinin en sıcak yerleri, gökdelen bölgeleri.

Dünyada son yıllardaki su baskınlarının çoğu, Asya kentlerinde. Bu su baskınları elbette gökdelenlere dokunmuyor. Gökdelen bölgelerinde, saygınlık ve hava atma adına en ileri altyapılar kuruluyor. Ama biraz ilerideki evleri su basıyor. Elbette, en çok zarar görenler, gecekondu bölgeleri. Zaten birçok ülkede, yerel yönetimin gecekondu bölgelerinde su taşkınına karşı önlem almasını geçtik; bu yerleşimler yasal sayılmadığı için, temel altyapı hizmetlerinden de yoksunlar. Üstelik, sıcaklık artışı, dönencesel kentlerde elektrik faturalarını da kabartıyor. Ama haramiler için sorun değil bu elbette. Yağmurun haramileri ıslattığı görülmemiştir sermaye düzenlerinde; güneş, onları yakmaz. Çölleşme de uğramaz zengin mahallesine. Bir bölge çölleşiyorsa yoksullara bırakılır zaten. Ama öte yandan, küresel iklim değişiklikleri, sınıfsal çelişkileri derinleştirdiğinden, dünya devrimlerine taze kan olacak belki de. “Bir yıkım, bin öğütten iyidir” (“Bir musibet, bin nasihatten iyidir”) denmemiş boşuna... Sürdürülebilir kalkınma bile, sündürülebilir, süründürülebilir insanlar yaratarak sürdürülemez çelişkiler doğuruyor, söndürülemez ateşler yakıyor. Sömürü düzeni süngülenene dek; sömürü düzeni sönümlenene dek böyle gider bu...  

Kaynak: Gezgin, U.B. (2011). Asya-Pasifik Hattı’nda: Seçme Yazılar [On  the  Asia-Pacific Frontier: Selected Writings]. Ho Çi Min Kenti, Vietnam, 2011.

ASYA-PASİFİK HATTI’NDA: SEÇME YAZILAR[1] Ulaş Başar Gezgin Son Güncelleme: 25.10.2011 İçindekiler Asya-Pasifik hattında bir Türk (Özge Ç. Denizci ile söyleşi). Vietnam’ın en büyük adasında, Phu Quoc’ta. Vietnam’ın sürdürülebilir kalkınması. Hindistan gazetelerinde neler yazıyor? Hindistan izlenimleri. Günümüzde Lao (Laos). Lao’nun yakın tarihine kısa bir bakış: Dünyada kişi başına en çok bomba düşen ülke. Laos izlenimleri. Asya kimlikleri. Vaşington Portakalı çürürken... 2010’da Asya-Pasifik’te insansal gelişim. Vietnam’da savaş günleri ve sonrası. Kandahar tutsakları... Asya’nın gökdelenleri. Ho Çi Min Kenti’nde sanat dünyası. Kuzey Kore’den görsel bir demet. Ücretsiz Kölelik mi Ücretli Kölelik mi? Asya’nın ‘en’leri. Asya’da yaşam pahalılığı. Bir ortak bölen olarak Soğuk Savaş... Kızıl bir Siyam (Tayland) için... Kore gelenekleri. Yükselen bir küresel güç: Güney Kore. Asya’da dev kentleşme. Doğu Asya’da sansür. Kent ve altyapı. ‘Bayat’ bir kuram: Yoksulluk... Bir Güney Kore çizgi kitabı ve eleştirisi. Manila izlenimleri. Toplumsalcı alsatçılık: “Biz ortak, biz pazar”. İklim değişikliği ve rantsal dönüşümcüler kıskacında Asya kentleri...  Asya ekin dörtlüsünün dokunulamaz kalıtları. Ho Çi Min Kenti’ne kala(maya)nlar. Başka bir dünya, başka bir kent... Vietnam’da kentsel/ ‘rantsal dönüşüm’. Neydik, Ne Olduk… Japonya’ya Celali gerek... Duraklama Devri’ndeki Japonya... “Japon yapıyor abi”... Tokyo ve Seul sokaklarından izlenimler... Japonya izlenimleri: Osaka, Kyoto, Hiroşima, Kobe. Japonya’da toplu taşıma ve ulaşım. (Çöp)Sanat ve kent...  Auroville (Tankent) üstüne...  Vietnam’da ve Japonya’da kadın olmak. Yasukuni: Ölüler üstüne kurulu tarih... Japonya’da budunsal (etnik) ayrımcılık. Japonya’nın mafyası: Yakuza. Güneydoğu Asya’nın akıl hocalarına... 1998’de Endonezya. 40 yıllık suskunluk ve Gencer-Gencer. Pasifik’te bir gezinti... Fiji’de darbe, karşı-darbe ve  (karşı-) darbe karşıtlığı... Asya-Pasifik orduları. Uygur/Çin Sorunu Üzerine... Doğu Timor: Yeni bir ülke doğarken... Endonezya’da daha çok bomba patlayacak. Batı Papua: Endonezya’nın ‘Güneydoğusu’.  Yarım Yüzyıl Sonra ‘Bağlantısızlar’. Endonezya Seçimleri. Endonez-Malez Gerginliği. Seçimlerden hemen önce Endonezya gündemi. Hindistan seçimleri. Çin’de yüksek eğitimin sorunları. Vietnam’da eğitim sorunları. Vietnam’da çevre kirliliği. Hindistan’da ve Çin’de bilişim... “Yazar, ne yazar (,) ne yazamaz (?)” Melbourne izlenimleri. Halktan yana tarih... Doktorun ölümü... Çekik gözler, düz gözler... Asya takvimleri ve dinlenceleri Yunan (Makedon)-Hint etkileşimi. Asya dilleri ve Asya Birliği. Asya’nın Yeni Çağ dinleri. Asya’nın ‘çağdaş’ boşinançları. Sıcak ülke Keşmir... Elde kafatasıyla yeni bir tarih yazmak...  “Komünistler Hindistan’a!” Kardeş sofrası. Öğretmenler günü ve öğretmen olmak. Japon sömürgeciliği ve ulusalcılığın yükselişi. Dünden bugüne Hindistan. Endonezya ve tarihyazımı. Çin’in birlik ve beraberliği. Dünden bugüne Moğolistan. Asya’nın geleceği. Maldivler’de yeni bir yüz... Amartya Sen ve Asya değerleri. Asya’da kadın olmak. Darbeler ülkesi Bangladeş. Asya partileri. Asya partileri. Sermayeci ‘psikoloji’, ‘hasta’ Japonlara karşı. Or’da, bir halk var uzakta! ‘Amerika Birleşik Sosyalist Devletleri’. Hint felsefesinin aykırıları: Caincilik ve Budacılık. Vietnam’da müzecilik. Amerikancı ‘psikoloji’ Asyalı ‘böcek’lere karşı. İneklere yüklenen küresel ısınma. ‘Hannah Hanoi’: Amerikan ordusunun korkulu düşü. Nasıl bir kent?  (Eski) katil Enver Şeyh ve düşünceleri. Büyüme fetişçiliğine karşı. Asyalı öğrencilerde yaratıcı düşünme. Asyalı öğrencilerde eleştirel düşünme. Türkiye yenilmeli! Çin’de komünizm doğdu mu? Pasifik bayrakları. Asya bayrakları. Asya-Pasifik’te savaş ve barış. Yıldızlarını sökmüş general: Vo Giap. Vietnam’da azınlık siyasaları ve Hmonglar. Asya’da akademik dünya. Asya gazeteciliği.  “Bu nasıl dünya, kaybedene sordun mu?” Vietnam’da eğitim ve toplum. Sayılarla Asya ve Çin. Asya ve rüşvet. Aceh: tsunamiyle gelen barış... Papua-Yeni Gine ve Begonvil: Sömürülenin sömürmesi. Dünden bugüne Filipinler... (Hindistan, Gandhi sayesinde değil) Gandhi’ye rağmen (bağımsız olmuştur)... Japonya’da ölmek... Uzaklarda bir Yahudi Devleti. Sri Lanka’da Tamil-Sinhal çatışması ve Tamil Kaplanları. Bağımsız (!) Avustralya’da yıl 1975. Asya Birliği’ne doğru (mu?) Hâlâ ‘soğuk savaş’an Malaya... Vietnam’da ‘karanlık turizm’. Doğu Timor: Yeni bir ülke doğarken... Yılbaşı’nın Vietnam’da farklılaşmış anlamı üstüne. Dünden bugüne Endonezya... Paylaşılamayan adalar. Sosyalizm ve ‘milli tarih’. Ha Asya ha Amerika... Yeni yıl ama hangi takvimle?.. Asya-Pasifik’te Bu Yıl: Asya-Pasifik 2007. Asya’da hayat da zaman da hızlı aktı. ABD’nin düşmüş piyonu. Mikro-kredicilik üstüne. Vietnam ve Irak. Asya’da ölmek. Ana-çizgileriyle Vietnam ekonomisi. Asyacılık üstüne. Laiklikleriniz itinayla suistimal edilir. Kore ve bir yanardöner devlet başkanı. Dünden bugüne köhne Burma Sıcak ülke Çin ve sıcak para Renminbi (Halkın Parası). Çin ve Vietnam’da günlük yaşam... Japonya’da boşta-çalışanlar. Meczuplardan devrimci olur mu... Nepal: Kral, Everest’ten daha yüksek değildir elbette! Asya’da İsacılık ve Budacılık: İki fırtına arasında kalmak... Dalai Lama şeriatı ve Budacılık karanlığı. Barışı düşünürken, kapıları çalamayan çocukları duyabilmek... 1973 Nobel Barış Ödülü’nü reddeden Vietnamlı Devrimci ve karşı-orduculuk. Sihanuk: Sosyalist prenslikten karaoke krallığına! Denizlerden, ırmaklardan, dağlardan konuşmalı... “Şu çılgın Vietnamlılar!” Asya basınında Türkiye’deki seçimler ve dahası... Başlarken ne yazmalı?  Kore’den Tayland’a bir yolculuk... Kısrağın kuyruğundan “kısrak başı gibi uzanan memleket”e... Dostumun dostu düşmanım( mı)dır(?) Asya Yüzyılı ve Asya’nın toplumsal sorunları 2009’da Çin. Kim’ler geldi Kim’ler geçti. 10 soruda Kuzey Kore. Vietnam’ın gelin ihracatı artıyor… Kamboçya’da kim yargılanıyor? Vietnam’ın ırmakları Kurbağalıdere’ye dönerken… Güney Kore’de “dayak, cennetten çıkma”. Müzmin hava korsanı. Sumocu ahlakı yerlerde sürünüyor.. Siyam’ın Farang Sadrazamına ilgi artıyor! Vietnam’da ve Ho Çi Min Kenti’nde büyüme. Asya-Pasifik Hattı’nda (Seçme Yazılar)- Ekler Ulaş Başar Gezgin Yabanmersini kokuyor Vietnam günlerdir… Loan, H. (2010). Yabanmersini Çiçeklerinin Lavanta Rengi (çev. U.B.Gezgin). Japonya defterlerinde kalanlar. Japon mucizesi. Ayıran, birleştiren Japon metro durakları. Mektubun. Japon işi. Kalemimi satın aldın prenses. Policy prescriptions based on faulty premises. (To the advisors of South East Asia: A critique of the Harvard paper.) Delusions of an 'Asian century'  (The Asian Century and The Social Problems of Asia). İsmail, T. (2009). Belki ben de bir hırsızım (çev. U.B. Gezgin). Sarjono, A. (2009). Sahte şiir (çev. U.B. Gezgin). Bali’de bitimsiz bir gece. The currents and trends in the Vietnamese education system within the international(ized) context: A comparative perspective. The social consequences of environmental degradation in Vietnam: A country-level and city-level pollution haven analysis. Okyanistan Destanı (I): “Badem gözlüm beni unut”ma uzaklaşan kıyılarda. Bali izlenimleri. Vietnam, aşkın sırrı ve dünya... Vietnam & Asia in flux, 2008: Economy, tourism, corruption, education and ASEAN regional integration in Vietnam and Asia. Darmstadt: H@vuz Publications. Melbourne Mezarlığı’nda. Vietnam’da olsaydı.  ‘Kenar mahalle iti milyoner’ filmi üstüne ya da “bizleri desti izdivaçlara, yalan haberlere, çarkıfeleklere mahkum etmeyin.” Doktor’un ölümü. Kamboçya gezi notları Asya dilleri çevirilerinde 7 sorun. Asya’da kalkınma ve kadın Çin ve Vietnam’da yeni-serbestçilik ve direniş.

---

[1] Bu kitapta yer alan yazıların hemen hemen tümü, yazarın günlük Evrensel Gazetesi’ndeki ‘Asya-Pasifik’te Bu Hafta’ adlı köşesinde yayınlanmıştır.