% 3: Brezilya’dan Bir Adaletsizlik Anlatısı

% 3: Brezilya’dan Bir Adaletsizlik Anlatısı

Ulaş Başar Gezgin

Brezilya yapımı bir dizi film bugünlerde çok konuşuluyor. Bu, beklendiği gibi, bir teleromans anlatısı değil, bir kötü düş (distopya). Toplum, ‘İçbölge’ ve ‘Okyanus Ardı’ diye ikiye bölünmüştür. Nüfusun % 97’si, İçbölge’de berbat koşullarda, yoksulluk içinde yaşamaktadır. % 3 ise, tüm toplumsal sorunların ötesinde, bolluk ve refah içinde yaşamaktadır. Okyanus Ardı düş ülkeye gidebilmek için, ergenler ya da erken gençler zorlu sınavlardan geçmek durumundadır. İçlerinden çok azı, kötü düşten iyi düşe yelken açabilecektir.

Brezilya’nın Narodnikleri

İçbölge halkı, boş durmaz; bir direniş örgütlerler. Oysa, hareket, donanımlı bir liderlikten yoksundur. Kişisel öc duygusuyla yandaş kazanır; kurtuluşu düş ülkeye giriş kapısı olan ve sınavları düzenleyen Süreç yöneticilerine suikast düzenlemekte bulur. Halbuki, suikast başarılı olsa bile, yerlerine başkaları gelecek; düzen de kaldığı yerden devam edecektir. Bu taktik, akla Ekim Devrimi’nin Narodniklerini getirir. Örgüt, kendini ‘Dava’ olarak adlandırır. Dava, çokça yandaş toplar. Öyle ki, giriş sınavlarına giren gençlerden ikisi, Dava’nın gizli üyeleridir.

Michele ve Rodolfo: Tehlikeli Sularda Yolculuk

Dava’nın gizli üyelerinden biri (Michele), Dava’ya abisinin öcünü almak için katılır; diğerinin (Rodolfo) nedeni anlaşılamasa da, sınava daha önce gizli üye olarak girip geçememesinin utancını kapamak istediği söylenebilir. Rodolfo, aslında bir sır küpüdür; çift taraflı bir ajan olduğu yönünde bir his bile uyandırır. Sinsidir, gerektiğinde her tür üçkağıda bulaşır, ilk başta Rafael’in çetesinde yer alır, ancak iş, ölüme kadar gidince, ayrılarak çetenin hedefi olur.

Michele’de güçlü bir adalet duygusu varken, Rodolfo, düş ülkeye sızabilmek için her yolu mübah görmektedir. Onu en zorlayacak sınav en sondadır: Düş ülkeye gitmeden önce kısırlaştırılma zorunluluğu vardır. Şimdiye kadar kendini ciddi anlamda tehlikeye atmayan Rodolfo, çocuğunun olamayacak olması düşüncesini kabullenmekte zorlanır. Düş ülkede çocuk yoktur, çünkü adaletsizliğin temel kaynaklarından birinin miras olduğu düşünülmektedir. Rodolfo, Dava için çocuksuzluğu kabullenmek zorunda kalacaktır. Michele ise başyönetici Zülküf’e yönelik başarısız bir suikast denemesinde bulunur. İçkisine attığı zehiri içen bir başkası ölünce, Michele, suçluluk duygularıyla başa çıkmakta zorlanacaktır.

Zülküf: İşle Aşk Arasında…

Süreç’in yöneticisi, ‘Ezekiel’ adını taşır. Bu ad, üç İbrahim dininin peygamberlerden biri olarak kabul ettiği Ezekiel peygamberden gelir. Bu, Arapça ve Türkçe’de ‘Zülkifl’ olarak geçer. ‘Zülküf’ adı da buradan geliyor. Zülküf, oldukça acımasız bir kişiliktir. Sınavlar sırasında koyduğu katı kurallar nedeniyle katılımcıların ölmesine bile göz yumar. Ancak, geriye dönüşlerle, karmaşık bir duygusal dünyası olduğunu öğreniriz. Rahmetli eşini çok sevmiştir. Eşi, son zamanlarda iyice durgunlaşmış, aşırı sinirli olmuş, işini yapamaz duruma gelmiştir. Bu sorunlu ruh hali, Süreç’in İçbölge’deki bir operasyonunda öldürülen bir ‘terörist’in ardından kameralarda kendi oğlunu görmesinden ileri gelir. Süreç, oğlunun bakıcısını öldürmüş olur. Kadıncağızda analık duygusu baskın çıkar; İçbölge’ye, oğluna gitmek ister, bırakmazlar. Düşülkelilerin İçbölge’ye gitmesi yasaktır. İşler iyice sarpa sarınca, kadın, Okyanus Ardı’ndaki Rehabilitasyon Merkezi’ne yatırılır. Orada kendi canına kıyarak, düş ülkede ilk intihar eden insan olur. Bu gelişme, Zülküf’ün duygusal yaşamını iyice allak bullak edecektir. Ancak, onu asıl etkileyecek olan, eşinin oğlunu bulma girişimidir. Bulur ve onu defalarca Süreç’te ağırlar. Bu gizli kalması gereken durum, düş ülkeyi yöneten Konsey’in dikkatini çeker. Birşeylerin ters gittiğini hissederler ama işin iç yüzünü öğrenemezler. Bunun için, Aline, Süreç’e müfettiş olarak gönderilir. Ancak Aline’in asıl amacı, Zülküf’ün açığını yakalayıp onun makamını ele geçirmektir. Zülküf, Aline’in şantajına, sahte delillerle Aline’i cinayetten hapse attırarak yanıt verecektir.

Fernando: Tekerlekli Sandalyede Aşk

Bir diğer kahraman olan siyahi Fernando, tekerlekli sandalyededir. Babası, düş ülkeyi gizemlileştiren bir tür Yeni Çağ dininin lideridir. Ona göre, Süreç ve düş ülke elbette adildir. Oysa Fernando’nun sınavlarda gördükleri, Süreç’in adil olduğuna yönelik düşüncesini temelden sarsar. Öte yandan, Süreç doktoru, düş ülkedeki gelişmiş tıp sayesinde kendisinin bir gün yeniden yürüme olasılığının olduğunu söylemiştir. Böylece, Fernando için sınavlar, yürüme olasılığıyla eşitlenir. Zülküf’ün eşine bağlılığına benzer bir biçimde, Fernando’nun Michele’le aşk yaşaması, Fernando’nun başını belaya sokacak; sonunda, sınavları geçip düş ülkeye gitmeye hak kazanmasına karşın kendi isteğiyle evine dönecektir. Bu kararı Michele’in elendiğini duyunca alır; oysa Michele, işkenceli sorgulardan sonra, fiziksel olarak değil ama psikolojik olarak çözülerek (abisinin öldürülüp öldürülmediğini anlayamayarak ve dolayısıyla, kendisine Dava tarafından yalan söylenip söylenmediğini bilmeyerek), Dava liderlerinden birini ele verecektir. Buna karşılık, düş ülkede Zülküf’ün yaşamakta olduğunu ileri sürdüğü abisini görecektir. Fernando, bundan habersiz; Michele’i kapıda bekler. Onu evine dönmeye ikna edecek olan ise, sonradan hızla parlayan bir kara yıldız olacaktır.

Bir Kara Yıldız

Bu kara yıldız, uzun, siyahi güzel Joana’dır. Mafyayla sorunları olan, mafyadan çalan, mafya liderinin oğlunu kazayla öldüren Joana için düş ülke, kuşkusuz, bir kurtuluş umudu olacaktır. Joana’nın yetenekleri kısa sürede fark edilir. Korku sınavında, tek korkusuz kişi olarak takımını sınavdan sağ çıkarır. Yatakhanelere kilitlendikleri bir başka sınavda, Süreç yöneticilerinin yemek attığı dikey havalandırma bacasından gizlice tırmanır ve Zülküf’ün yanına varır. Her açıdan diğerlerinden farklıdır. Önderlik özellikleri öne çıkar.

Marco: Sınıfsal Sömürgenliğin Temsili

Bu sınavda diğer adaylar, binbir türlü dışarı çıkma yolu ararken, tıkanmışlardır. Yemek kavgası başlamıştır; eli demir sopalı küçük bir grup, geriye kalanlara ölüme yol açacak kadar üst düzeyde zulmetmektedir. Bu zulüm çetesinin başında beyaz Marco vardır. Marco, diğerlerinin tersine, sınıflı toplumun ezenler tarafında olan bir aileden gelmektedir. Bütün sülalesi düş ülkeye gitmiştir ya da öyle olduğu sanılmaktadır. Soyları sürsün diye, bilmeyiz kaç kuşak, bu ailenin erkekleri eşlerini gebe bırakıp doğacak çocuklarının 20 yaşında açmaları için bir mektup bırakırlar. Her kuşak erkek, bu yolla düş ülkeye gitmiş; düş ülkedeki çocuksuzluğu böyle kırmışlardır. İlk başta olumlu liderlik özellikleri gösteren Marco, seçkinci mantığa bürününce zulme yönelecektir. Marco’nun yaptığı kötülükler, yanına kalmayacaktır. Sınavda, sonunda ezilenler birleşecek, başta Marco olmak üzere çete üyelerini ölümüne dövecektir. Dövülenler, zulümlerinin bir sonucu olarak elenirler.  

Joana: Yükselen Proleter Önder

Peki ama ezilenler nasıl örgütlenirler? Burada, Joana devreye girer. Sınavdaki çetenin zulüm ettiği çoğunluğu, liderliği çevresinde birleştirmeyi başarır. Joana’nın kimliği sahtedir. Aslında hiç kaydı olmayan, terk edilmiş bir yetimdir. Hayatı zor tarafından öğrenmiş, çeşitli sağ kalma becerileri geliştirmiştir. Düş ülkeye gidecekken, Zülküf, onun için son bir sınav daha yapar – ki bu, kendi başına zaten adil değildir; çünkü Joana’ya zaten geçtiği söylenmiştir. Bu ek sınavda, Joana, bir düğmeye basarak rahatlıkla yapabilecekken, İçbölge’de kendine eziyet eden bir mafya üyesini öldürmeyi reddeder; çünkü Joana, katil değildir. Böylece, Joana’nın olumlu kişilik özellikleri daha da öne çıkar. Zülküf’e ağzına geleni söyleyip düş ülke düşünden kendi isteğiyle vaz geçer. Sona doğru “Kimse İçbölge halkını umursamıyor” diyecektir. Hayatın adi suça bulaştırdığı Siyahi yetim kızdan bir proleterya önderi çıkacakmış gibi görünür. Bireysel suikast eylemlerinin tersine, çoğunluk olmanın gücüyle hareket edecek bir önder olacağı izlenimi uyandırır. İlk sezon böylece bitiyor.

‘% 3’ hem toplumsal adaletsizlikler üstüne düşündürüyor hem de yarattığı kişiliklerin derinliğiyle öne çıkıyor. İlk sezonunda 8 bölüm çekilen dizi, önerilir… 

Kaynak: Gezgin, U.B. (2017). Anlatıbilim Açısından Film Psikolojisi  ve  Film Çözümlemeleri [Film Psychology and Film Analysis through Narratology].

ANLATIBİLİM AÇISINDAN FİLM PSİKOLOJİSİ VE FİLM ÇÖZÜMLEMELERİ Prof.Dr.Ulaş Başar Gezgin İçindekiler Filmlerde Psikoloji Filmlerle Psikoloji 1. ‘Açlık Oyunları’nın Politik Psikolojisi 2.‘Deney’ Filmi: Bir Mürekkep Testi Olarak Film 3. ‘Amerikan Güzeli’ Filmi Neden Hâlâ İzlenebiliyor? 4. ‘Papa: Hemingway Küba’da’  5. Tehlikeli Oyunlar Yerli Filmler: Ağrı Dağı’ndan Gezi Direnişi’ne 6. Türkiye Sinemasında Karlı Bir Doruk: ‘Ağrı Dağı Efsanesi’ 7. Gezi Direnişi Film Olsaydı: Anlatıbilim Açısından Direniş 8. Gezi Direnişi ve Selma Filmi: Benzerlikler ve Farklılıklar 9. VI. İstanbul Uluslararası Mimarlık ve Kent Filmleri Festivali’nin Ardından 10. İki Film ve Umut(suzluk) Bir Kültür Endüstrisi Olarak Hollywood Sinemacılığı 11. ‘Son Samuray’dan ‘Boyun Eğmez’e Amerikan Sineması’nın Öteki Temsillerinde Japonlar 12. Yıldız Savaşları Güzel mi Gerçekten?: 68’lerden Bir Yanıt 13. Trump’a Karşı Trumbo: Bir İhraç, Hayalet Yazarlık ve Umut Öyküsü 14. Trump’la Los Angeles’tan Kaçış                  15. ‘Geliş’ Filmi, Bilişsel Bilim ve Çin Araştırmaları Asya Sineması: Budist Sinemadan Jackie Chan’e 16. Anlatıbilim Açısından Budist Sinema: Yeni Bir Türe Doğru mu? 17. Jackie Chan: Kungfu Ustasından Çinli İndiana Jones’a 18. Hanoi Film Festivali'nden 2 Film: 'Tatlı 20 Yaş' ve 'Yen'in Yaşamı' Latin Amerika Sineması: % 3 ve Festival Filmleri 19. % 3: Brezilya’dan Bir Adaletsizlik Anlatısı 20. Latin Amerika Film Festivali’nin Ardından 21. Latin Amerika Film Festivali’nin Bir Kez Daha Ardından Sinemada Roman Uyarlamaları: Anlatıda Birlik ve Ayrılık 22. ‘Notre Dame’ın Kamburu’ ve Romanların Film Uyarlamaları 23. ‘Şeker Portakalı’ Uyarlamaları: Şeker Portakalı Nasıl ‘Beyaz’ladı? 24. ‘Uçurtma Avcısı’ Barış Filmleri 25. Barış Psikolojisi için 3 Film:  ‘Maymunlar Cehennemi’, ‘Kovboylar ve Uzaylılar’ ve ‘Çocukluğun Sonu’ 26. İki Film, İki Barış Olasılığı: Son Umut ve Mandalina Bahçesi. İtalyan Sineması 27. ‘Yabandan Gelen Adam’ 28. Pasolini’nin ‘Matta İncili’ Kısa Kısa: Kısa Film Eleştirisi ve Kısa Yorumlar 29. İki Artı İki Beş Eder mi?: Arabesk Bir Filmin Eleştirisi 30. 30 Film Üstüne Kısa Yorumlar: İzgin Notları Ek: Anlatıbilim, Tür Özellikleri, Olay Örgüleri 31. Anlatıbilim Açısından Politik Bilim-Kurgu: Tür Özellikleri ve Olay Örgüleri Yaşamöyküsü