‘Carmen’in Librettosundan Parçalar (çev.U.B.Gezgin)

‘Carmen’in Librettosundan Parçalar[1]

<Birinci perde, beşinci sahne... Carmen, davetkar beden hareketleri ve aşağıdaki şarkı eşliğinde, Don José’ye çiçek atacaktır. Don José’nin yaşamının altüst olacağı bir an... Bu parça, ‘Carmen’ operası içerisinde en çok bilinen parça... Bizet, bu bölümün müziğini, Latin Amerikalı bir müzisyenden almıştı. Aynı zamanda, en çok İspanyolluk kokan bölümdür.>

İsyankar Bir Kuştur Aşk

İsyankar bir kuştur aşk

Yola gelmez hiçbir halde,

Ve çağırmak boşunadır

Gelmeyi reddetmişse.

Kâr etmez tehdit ne dua,

Biri konuşur, biri susar;

Gider başkasını seçer o da,

Konuşmaz ama mest eder.

Aşk, Çingene’nin veledi,

Tanımaz kural yasa;

Sevmezsen severim seni;

Seversem sakın kendini ama!...

O kuş, yakalandı sandığın,

Kanat çırpmış, uçmuş sonra...

Uzaktır aşk... beklemek istersin...

Bekleme daha fazla... işte orada...

Hep çevrende, hızlı bir hayli,

Gelir, gider, yine gelir...

Koru onu, tutar seni,

Tutmak istersin, o seni korur bu sefer.

Aşk, Çingene’nin veledi,

Tanımaz kural yasa;

Sevmezsen severim seni;

Seversem sakın kendini ama!...[2]

Attığın Çiçek Bana

<İkinci perde, beşinci sahne... Don José cezaevinden çıkmıştır; içeride, Carmen’in kendisine attığı çiçeği cebinde saklamıştır; ilk işi Carmen’i görmek olur.>

Don José

I

Attığın çiçek bana,

O da yattı mahpusta

Solmuş ve kuru ama koruyarak

Müthiş kokusunu, mest ederek.

Ve tüm saatler boyunca,

Ve kapanarak göz kapaklarımsa.

Bu koku, onu soluyup durdum ben

Ve gecede seni görüverdim ben.

Yalnızca görünüverdiğinden,

Yalnızca bir bakış attığından

Sarayım diye seni tüm varlığımla ben,

Ve önemliydim senin için ben gerçekten.

II

Başladım seni lanetlemeye,

Nefret etmeye senden ve şöyle demeye:

Nedendir bu yazgı

Onu oraya, yolumun üstüne koymalıydı?

İtiraf ederim, küfür ettim

Ve hiçbir şey hissetmedim

Bir arzudan, bir umuttan başka,

Görmek için Carmen seni bir daha!...

Yalnızca görünüverdiğinden,

Yalnızca bir bakış attığından

Sarayım diye seni tüm varlığımla ben,

Ve önemliydim senin için ben gerçekten.[3]

Korkmuyorum İşte

<Üçüncü perde, beşinci sahne... Don José’nin memleketli sevgilisi, Don José’yi Carmen’in elinden kurtarmak için, kaçakçıların barındığı, tekin olmayan, dağlık bölgeye gider. O kadar tehlikeli bir yerdir ki, ona oraya kadar yol gösteren adam, korkusundan ayrılır.>

Micaela

I

Diyorum ki korkmuyorum işte,

Yemin ederim bile,

Boşunadır bu cesaret yine de,

Ölüyorum korkudan, kalbimin derininde...

Yapayalnızım bu ıssız yerde tam anlamıyla

Doğru değil yaptığım, korkuyorum ama işte,

Allahım cesaret ver biraz bana,

Korursun beni Tanrım inşallah...

Koru beni koru sen ey yüce Allah.

II

Varacağım yanına o kadının,

Ki büyülü işler

Çoktan beridir sevdiğim adamın

Şerefsizliğine hemen son verir;

Kadın, tehlikeli; güzel bir o kadar, hem de.

Korkmak istemiyorum ben ama,

Konuşsam karşısında yüksek sesle,

Korursun beni Tanrım inşallah...

Koru beni koru sen ey yüce Allah.[4]

İşte Kadril

<Dördüncü perde, birinci sahne... Boğa güreşçileri, yavaş yavaş arenaya çıkmaktadır. Seyirciler tezahürata başlamıştır. Carmen, gösteriye yeni aşkı, boğa güreşçisi Escamillo için gelmiştir. Çünkü Escamillo, Don José’nin yanında, “beni seven oraya gelir” demiştir. Don José de Carmen’i eski günlerdeki gibi yaşamalarına ikna etmek için oradadır. Bu sahneden sonraki sahne, son sahneleri olacaktır.>

KORO

İşte kadril,[5] kadril işte,

Kadrili boğa güreşçilerinin,

Parlar güneş, kargılar üzerinde,

Üzerinde şapkaların keplerin!

İşte kadril, kadril işte,

Kadrili boğa güreşçilerinin.

(...)

İşte akarak meydandan,

Görevli, çirkin suratlı,

Yürüyerek adım adım ta başından,

Aşağı aşağı aşağı!

(...)

ve sonra çıkıyoruz ortaya,

biz korkusuz çulolar[6]

Bravo! Çok yaşayın! Şan olsun, korkusuzluğunuza.

Görün onlar da çıktı, banderiyerolar![7]

Ne yiğitliktir bu, görün,

O ne bakış o ne görkemli

Parlıyor süsleri onun

Cenk giysisi üstündeki.

(...)

Yenisi başlıyor kadrilin,

Ne güzeller pikadorlar![8]

Kargıları demirden olduğundan,

Boğalar çok sızlanacaklar.

(...)

Sonra kılıç, ince ayar,

Bitirecek her bir şeyi,

Göreceğiz kim sallar,

Son kılıç darbesini.

Bravo! Bravo! Escamiyo!

Escamiyo, bravo![9]

‘Carmen’, Prosper Mérimée’nin kısa-romanından uyarlandı. Librettosu, Henry Meilhac ve Ludovic Halévy tarafından yazıldı.

Müziği, Georges Bizet tarafından yapıldı.

İlk kez, 3 Mart 1875’te, Paris’te, Opera-Comique Tiyatrosu’nda gösterildi.

Meilhac, H. ve Halévy, L. (1925). Carmen: Opéra-comique en quatre actes. Paris: Calmann Lévy, Éditeurs.

Kaynak: Gezgin, U. B. (2017). Anlatıda Kavuşanlar: Film, Opera ve Bale Yazıları (1999-2017).

ANLATIDA KAVUŞANLAR Film, Opera ve Bale Yazıları (1999-2017) Prof.Dr. Ulaş Başar Gezgin Film Yazıları(1): Türkiye Sineması 1. Anlatıbilim Açısından Münevver Karabulut Cinayeti 2. Yarınsız Halk, Yıkılmayan Halk. 3. ‘Mavi Gözlü Dev’ Filmi. 4. ‘Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü?’ Filmi. 5. Büyülü Ülkenin Büyülü Filmleri. 6. 'Küçük Balıklar Üzerine Bir Masal'. 7. ‘Maruf’ Üstüne Maruzat. Film Yazıları(2): Amerikan Sineması 8. ‘Göz’ (2008). 9. ‘Siyah Giyen Adamlar 2’ (2002). 10. ‘Temizleyici’ (2007). 11. 21 (2008)   12. Ölüm Emri (Death Sentence) (2007). 13. ‘Telefon Kulübesi'. 14. ‘Frida’ Üstüne Birkaç Değini. 15. ‘Otomatik Portakal’ 16. 'John Malkoviç Olmak' ya da Hisseli Harikalar Kumpanyasına Hoşgeldiniz. 17. ‘Akıl Defteri’ ya da Sisifus Belleği. 18. 'Yapay Zeka' ya da Yalnız Bir Çocuk. 19. ‘Amistad’ ya da Kırbaç Hukuku O Kadar Uzak Değil. Film Yazıları(3): Avrupa Sineması 20. Yüzyıl Sonra Yeniden ‘Metropolis’. 21. ‘Amelie’.   22. “Beni Sonsuzluğa At, Tam Gaz”. 23. Bir Yeşilçam Filmi: Kara Kedi Ak Kedi. 24. Ateş Savaşında Ateşkes Ne Zaman? 25. ‘Kenar Mahalle İti Milyoner’ Filmi. 26. Kandahar Tutsakları. Opera ve Bale Yazıları 27. Carmen Mia! Bizet, G. (1875/2002). Carmen Operası’nın librettosundan parçalar. [Carmen]             İsyankar Bir Kuştur Aşk [L'amour est un oiseau rebelle].             Attığın Çiçek Bana [La fleur que tu m'avais jetée].             Korkmuyorum İşte [Je dis que rien ne m'épouvante].             İşte Kadril Voici [La quadrille]. 28. Homeros, Libretto Yazarsa ya da ‘Il Trovatore’. 29. İngmar Bergman’ın ‘Sihirli Flüt’ü. 30. Mussorgski'nin 'Boris Godunov'u. 31. Yanlış Etiketli Bir Opera ya da ‘Xerxes’ (Serse).   32. Çin Operası (Jingju). 33. ‘Hürrem Sultan’ Balesi.   34. Kentsoylular Tüysikletleşirken: Don Kişot Balesi.  Gezgin Anlatıları 35. Mısır Devrimi Gibiymiş Aşkımız. 36. Öldürülen Gazeteciler Ülkesinde(n). 37. Gerçeküstü Günce: Bilgisayarsızlık.  38. Gezgin Dede Anlatıyor: Gezgin Dedenin Sırrı... Gezgin Senaryoları 39. Her Taraftan Kuşatılmak (film öyküsü). 40. Ez Dil ü Can (kısa film senaryosu). 41. Alerji (Ngo ile) (eleştirel reklam senaryosu). 42. Hayalet. (eleştirel reklam senaryosu). 43. Mezar kazıcı. (eleştirel reklam senaryosu). 44. Pankart. (eleştirel reklam senaryosu).

---

[1] Librettodan parçalar, yazar tarafından Fransızca asıllarından çevrilmiştir (2002).

[2] Meilhac ve Halévy (1925), s.13.

[3] Meilhac ve Halévy (1925), s.53-54.

[4] Meilhac ve Halévy (1925), s.69-70.

[5] Quadrille: Fr. Sekiz kişilik bir tür dans.

[6] Chulo: İsp. Boğa güreşçisinin yardımcısına verilen ad.

[7] Banderillero: İsp. Boğanın sırtına ‘banderiya’ adlı küçük kargıyı saplayan boğa güreşçisi.

[8] Picador: İsp. Boğa güreşinde boğayı kargısıyla kışkırtan atlıya verilen ad.

[9] Meilhac ve Halévy (1925), s.80-81.