Kuzey Kore Söyleşisi

Kuzey Kore Söyleşisi

Ulaş Başar Gezgin

Evrensel Gazetesi: Kuzey Kore'nin nükleer denemesine ilişkin kısa bir değerlendirme ile başlayalım... Gerilim tırmanıyor, ne yapıyor Kuzey Kore? Bir de ciddi bir nükleer güç mü Kore?

Gezgin: Kuzey Kore’nin ciddi bir nükleer güç olmasının önemi yok. Büyük devletler nükleer güç olma tekelini ellerinde bulundurmak istiyor. İlk nükleer güç ABD oldu; Japonya teslim olacakken, atom bombasını bilerek atarak, yeni ‘buluş’u denemiş oldular. Sovyetler 4 yıl sonra ABD’nin nükleer projelerinde çalışan ve dünyanın tek bir nükleer güç tarafından ele geçirilmesini doğru bulmayan muhalif bilim insanlarının yardımıyla bir nükleer güç oldu. Diğerleri genellikle nükleer sırları ya ABD’den ya da Sovyetler’den öğrenerek nükleer güç oldular. Uluslararası kamuoyu, bilinçli olarak, Kuzey Kore’nin nükleer denemelerine tepki göstermemizi istiyor. Ama ABD ve Fransa başta olmak üzere birçok nükleer güç, bu denemeleri yaptı, yapıyor; oysa bunlar geçiştirildi. Asıl kabullenemedikleri, nükleer deneme yapılması değil, kendi nükleer tekellerinin kırılması.

İktisattan diğer toplumsal bilimlere ve uluslararası siyasete uygulanan oyun kuramı adlı bir yaklaşım var. Bu yaklaşım, aslında psikolojiye dayanır: Küresel oyuncular, kararlarını kafalarına göre almıyorlar. Başka oyuncuların yapacaklarını dikkate alıyorlar. Kuramdan çıkarsayabileceğimiz ilginç bulgular var: Yalnızca bir ülkede atom bombası olursa, yukarıda belirttiğimiz gibi, o ülke, dünyanın hakimi olur. İki büyük gücün ikisinde de atom bombası varsa, doğrudan savaşmayı göze alamazlar. Bütün Soğuk Savaş dönemi, büyük oranda vekaleten savaşlara ayrılmıştı. Örneğin, Sovyetler yerine Vietnam ile ABD, ABD yerine Afganistan ile Sovyetler savaşıyordu. Sovyetler-ABD Savaşı olanak dışıydı; çünkü iki taraf da böyle bir savaşın kendileri için felaket olacağını, bir kez savaş başladı mı büyük kayıplar olmadan sonlanamayacağını biliyorlardı. Dolayısıyla, aslında, birçok kıyamet senaryosu düşünülse de, 2. Paylaşım Savaşı gibi neredeyse tüm dünyayı kapsayan, neredeyse tüm egemen ülkelerin katıldığı ve milyonlarca ölümle sonuçlanan bir büyük savaş olma olasılığı eskisine göre çok daha zayıf. 2008’de Rusya, Gürcistan’a girdiğinde, bu, bir NATO-Rusya Savaşı’nı tetikleyebilirdi. Olmadı. Soğuk Savaş günlerinde olduğu gibi bugün de büyük güçler doğrudan savaşmayı göze alamıyor. Bu, bize oyun kuramının armağan ettiği bir sonuç.

Kuzey Kore’ye dönersek, elbette ülkenin rejimiyle ilgili birçok eleştireceğimiz nokta var. Ancak, nesnel bir gerçek şu: Kuzey Kore nükleer bir güç olmasaydı, çoktan işgal edilmiş olurdu. Kuzey Kore bunun bilincinde. Oyun kuramını belki aynı terimlerle ifade etmiyorlar; ama karşımızda çılgın bir diktatörün olduğu biçimindeki görüşü doğru bulmuyorum. Kuzey Kore, her hamlesini planlıyor. Nükleer güç olduğunda kimsenin kendisine saldırmaya cesaret edemeyeceğini bilerek meydan okuyor. Üstelik, atom bombası atmış, bunun için ceza almamış ve pişmanlık da duymadan ABD dururken, atom bombası atmamış ama bunun denemelerini yapan bir ülkeye yüklenilmesi, bir algı operasyonu gibi görünüyor.

Evrensel Gazetesi: ABD karşılık veririz dedi, Rusya tehdit değil dedi.. Ne anlama geliyor bu açıklamalar? Bu iki güç neresinde duruyor krizin?

Gezgin: ABD ile Rusya’nın konuyla ilgili çıkarları farklı. ABD, 2. Paylaşım Savaşı’nın galip gücü. Savaşın kazanan tarafında olması dolayısıyla, bütün Pasifik’i üslerle donattı. Bölgedeki en büyük Amerikan üssü, Güney Kore’de ve Japonya’da. Bu askeri üsler nedeniyle, iki ülke de, gerçekte büyük oranda müstemleke niteliğinde. Kuzey Kore’nin barış görüşmeleri için 60 yıldır birinci koşulu, Amerikan askerlerinin bölgeden çekilmesi. Yalnızca Güney Kore’de 30 bin Amerikan askeri var. Kuzey Kore’de Rus üsleri yok; Güney Kore’de Amerikan üsleri var. Dolayısıyla, ABD, savaşın doğrudan tarafı.

Rusya ise, Sovyet mirası dolayısıyla savaşın tarafı. Doğu Avrupa’daki eski sosyalist ülkelerin neredeyse tümü AB’ye ve NATO’ya girdi. Rusya o taraftan kıskaca alınmış durumda. Orta Asya’da ve Kafkasya’da ülkeler Amerika ve Rus yanlısı yönetimlerce sık sık el değiştiriyor. Rusya oralarda da güvende değil. En son Ukrayna meselesinde bunu gördük. Yukarıdaki Gürcistan örneğine ek olarak, Kırım’ın ilhakı örneğini görüyoruz. Rusya mevziler kazanıp mevziler kaybediyor. Kuzey Kore, Rusya için hayati önemde değil; önceliği bile değil. Ancak, Güney Kore ve Japonya gibi bir müstemlekeye daha komşu olmayı istemeyecektir. Dolayısıyla, savaş düşük olasılık olsa da, savaş durumunda Rus askerini Kuzey Kore’nin tarafında göreceğiz.

Evrensel Gazetesi: Çin'in burada nasıl bir pozisyonu var..?

Gezgin: Çin’in yükselişi, ABD’yi rahatsız ediyor. Amerikan askeri üsleri haritasına bakarsanız, Çin’in her tarafından kuşatılmış olduğunu görürsünüz. Araştırmacı gazeteci John Pilger, son belgeselinde, ABD’nin de Çin’in de savaş tatbikatlarında birbirlerini hedeflediklerini ve gizlice bir nükleer savaşa hazırlandıklarını ileri sürüyor. Kuzey Kore’ye karşı ABD, Güney Kore’de bir hava savunma sistemi kurdu; ancak Çin, bunun aslında kendilerine karşı kurulduğunu düşünüyor. Çin de Kuzey Kore’ye olası bir saldırıda sessiz kalmayacaktır.

Evrensel Gazetesi: Tartışmalar Ortadoğu'dan sonra Kore'nin yeni çatışma ve güç savaşı alanı olduğunu söylüyor? Nasıl değerlendirsiniz?

Gezgin: Kuzey Kore’nin yaptıklarından bağımsız olarak zaten Doğu Asya ve Pasifik’te suların ısınacağı belliydi. Birkaç nedenle: Birincisi, Japonya yeniden bir askeri güç olmak istiyor. İkincisi, Çin, iyice güçlendi. Üçüncüsü, Çin’in güçlenmesiyle birlikte Vietnam başta olmak üzere birçok Güneydoğu Asya ülkesiyle kara suları anlaşmazlığı baş gösterdi. Çin, uluslararası hukuğa aykırı bir biçimde, kendisinden oldukça uzak sular üstünde hak iddia etmekle kalmıyor, oralara yapay adaylar inşa edip üsler kuruyor. Bu durum, bölge ülkelerini ABD’ye yaklaştırıyor. Trump’ın iç politikadaki başarısızlığını örtmek için Kuzey Kore’ye saldırıp kendi başarısızlıklarını unutturmak yoluna saptığı olasılık dışında, Kuzey Kore’de bir savaş olacağını (az önce andığım oyun kuramı dolayısıyla) sanmıyorum. En kötü olasılıkta bile, Doğu Asya’nın ikinci bir Ortadoğu olacağını sanmıyorum. Doğu Asya’ya müdahale, Rusya’nın ve Çin’in doğrudan ve beklemeden savaşa girmesine yol açacaktır. Ortadoğu’da Rusya çok geç müdahil oldu; Çin’in ise ne kadar müdahil olduğu bugün bile tartışmalı. Dolayısıyla, iki politik coğrafya arasındaki farklılıklar benzerliklerden çok daha fazla...

Öte yandan, muhaliflerin Kuzey Kore’ye gösterdikleri tepkiyi diğer nükleer güçler denemeler yaptığında da göstermelerini umuyorum. Yoksa bu durum, uluslararası finans kapitalin elindeki basının manipülasyonuna kapılmak anlamına gelmiş olacak...

Kaynak: Gezgin, U.B. (2017). Savaş Ne Zaman Biter? Barış Üzerine Psiko-kültürel Denemeler [When Will the War End? Psycho-cultural Essays on Peace].

SAVAŞ NE ZAMAN BİTER? BARIŞ, PSİKOLOJİ, SANAT, TARİH VE UZAK COĞRAFYALAR ÜZERİNE DENEMELER Prof.Dr. Ulaş Başar Gezgin Önsöz-Kemal İnal Barış Araştırmaları: Bir Giriş 1. Barış Araştırmalarının Temel Eksiği: Sınıfsal Çözümleme. Barış ve Psikoloji: Bir Kaynaştırma Denemesi 2. Tarihyazımında Barış Çerçevesine Yer Açmak: Barış Psikolojisi ve Tarihin Kesişiminde Bir Deneme. 3. Barışçıl Bir Toplum İçin Barış Psikolojisi. 4. Barış Psikolojisi Açısından Savaş Ne Zaman Biter... 5. Halkların Kardeşliği için Kültürlerarası Sanat  Psikolojisi Barış ve Sanat: Barış Müfredatına Tiyatro ve Filmle Katkı 6. Aristofanes’in ‘Barış’ı. 7. Brecht’in ‘Cesaret Ana ve Çocukları’ Oyunu 8. Aslan Asker Şvayk Oyunu 9. Barış Psikolojisi için 3 Film:  ‘Maymunlar Cehennemi’, ‘Kovboylar ve Uzaylılar’ ve ‘Çocukluğun Sonu’ 10. İki Film, İki Barış Olasılığı: Son Umut ve Mandalina Bahçesi. Başka Coğrafyalarda Barış: Zorlu ve Çetin  11. Gazetecileri Barışçıllaştırmak Yerine Barışçılları Gazetecileştirmek 12. Barış Psikolojisi Açısından Kuzey İrlanda Deneyimi 13. Kolombiya Barış Süreci: Bu Barış, FARC’lı Barış 14. Güney Afrika: Sınıfsız Irkçılık Tahlillerinin Sefaleti 15. İspanya İç Savaşı: Darbe, Direniş ve Tarihyazımı 16. Nanjing Katliamı Anlatıları: Bir Yurtseverlik Testi Sömürgecilik ve Eski Sömürgelerde Kurucu İdeolojiler 17. Yeni Sömürgecilik: Eski Sömürgeciliğin Torunu 18. Yeni Sömürgecilik Notları: Klasik Sömürgeciliğin Yeni Formları 19. Latin Amerika’nın Devlet Marşları Üzerine 20. Afrika Ülkelerinin Devlet Marşları Üzerine 21. Arap Coğrafyasının Devlet Marşları Üzerine 22. Asya-Pasifik Ülkelerinin Devlet Marşları Üzerine Kuzey Kore: Oyun Kuramı ve Nükleer Gücün Caydırıcılığı 23. İki Serhat Ülkesi: Suriye ve Kuzey Kore 24. Kuzey Kore’ye Saldırı Olacak mı? 25. Kuzey Kore Söyleşisi Ho Amca: Hem Direnmek Hem de Barış Simgesi Olabilmek 26. Ho Çi Min: Bir Devrimcinin Yaşamı (1890-1969) 27. Ho Amca: Şablonları Aşmış Bir Önder 28. Budistler Neden Ho Amca’yı Destekledi? 29. Ho Çi Min Baladı Vietnam: Daha Az Savaş, Daha Fazla Barış, Çok Sanat Çokça Sanat 30. Amerika’nın Vietnam Yenilgisinin Gizli Nedeni: Başkanlık Sistemi 31. Bir Vietnam-Amerikan Savaşı Romanı: Gök Cephesi 32. Vietnam’da Savaş, Barış ve Sanat 33. Trinh Cong Son: Vietnam’ın Barışçıl Sesi.             Toplar İçin Gece Ninnisi             Annenin Kaderi             Deniz Anımsar             Terkedilecek ve Dönülecek Bir Yer             Kum ve Toz             Birlik Çemberi.               Barış ve Şiir: Barışı Dizelere Dökmek Barış Seninle Olsun Küçüğüm, Kalıcı Olsun Mutlaka Bir Kent Daha Kuşatıldı Cenaze Arabasında Hepsinin Yerine Koyabiliyorum Kendimi Soluklansınlar Bizimle Yeniden Sonsöz: 20 Yıl Sonrası İçin Falımız Yaşamöyküsü